723 : విస్మృత సినిమాలు - 'పాలపిట్ట' ఆర్టికల్

       

         1969 మహాత్మా గాంధీ శత జయంతి సంవత్సరం.

          ఉపన్యాసాల టపాసులు విరివిగా పేల్చుకున్న దేశం.
          ఆ టపటపలు , ఢమఢమలు సద్దుమణిగిన తర్వాత ఎప్పటిలా తిరిగి రొటీన్ రాజకీయ వేషాలు - రేపిన గాంధీజీ  ఆశయాల ఆశలు, చేసిన గాంధీజీ  మరో ప్రపంచపు బాసలూ హుళక్కి అయి, 1969 నుంచీ నేటికి దిగ్విజయంగా 48 ఏళ్ళు. గాంధీ మహాత్ముడు చనిపోయింది 1948 లో కాదు, 69 లో! 
          రాజకీయం మారకుండా రాజ్యం మారదు. రామరాజ్యం రాదు. దీన్ని సినిమా దృశ్యమానం చేసినప్పుడు, ఒక ‘మరోప్రపంచం’  వెలుస్తుంది. గాంధీజీ కలలుగన్న మరో ప్రపంచాన్ని చూపిస్తుంది. గాంధీయిజాన్ని రాజకీయం సొమ్ము చేసుకుందే గానీ, సినిమాలు కాదు. ఒక దశలో వెండితెర మీద గాంధీ పాత్ర అలా కన్పించి ఓ సందేశమిస్తే ఘోల్లున నవ్వడం నేర్చుకున్నారు ప్రేక్షకులు. అదే ప్రేక్షకులు, పూర్తి స్థాయి గాంధీ జీవితాన్ని ఆటెన్ బరో చిత్రిస్తే  కళ్ళకద్దుకుని చూసి తరించారు. వాళ్లకి  పూర్తి స్థాయి గాంధీజీ నిండు జీవితమే రీలు పడాలి, ఓ సందేశంతో సరిపెడితే కాదు. ఇందుకే అక్కినేని, ఆదుర్తిలు చేతులు కాల్చుకున్నారేమో ‘మరోప్రపంచం’ అనే కాలానికి ముందున్న కళాఖండం తీసి. 

            

            రాజకీయమేకాదు, 1970 ల నాటికి గాంధీయిజం పట్ల కూడా ప్రేక్షకులకి ఆసక్తి సన్నగిల్లిందనడానికి ఈ సినిమా పరాజయ గాథే  ఒక నిదర్శనం. 

             

         జాతిపిత నూరవ జయంతిని పురస్కరించుకుని ఆయన స్వాప్నిక సందేశంతో 1970 లో ‘మరో ప్రపంచం’ అనే ఆఫ్ బీట్ సినిమాని అక్కినేని, సావిత్రి, జమున, గుమ్మడి లాంటి పాపులర్ తారలతో నిర్మించి, ‘అసంతృప్తితో, అశాంతితో, అదేమిటో అర్ధం కాని ఆవేదనతో, అనుక్షణం మధనపడే విద్యార్ధులందరికీ’  ఏంతో ఆప్యాయంగా అందిస్తే, ఆ విద్యార్థులే  లక్ష్య పెట్టలేదు. లక్ష్యిత ప్రేక్షకులకే లెక్కలేనప్పుడు అసలు ప్రీ పొడక్షనే వృధా అన్పిస్తుంది. సినిమా అనామకంగా మిగిలిపోయింది కాలగర్భంలో కలిసిపోతూ.

        ఇది ఆనాటి స్టూడెంట్స్ బ్యాడ్ లక్కే. స్టూడెంట్స్ అన్నాక ఫ్యూచరిస్టిక్ సినిమాలు కూడా చూసి మేధస్సు పెంచుకోవాలి. ఇప్పుడు 48  సంవత్సరాల తర్వాత ఈ సినిమా చూస్తూంటే, ఇది కాలజ్ఞానం కూడా చెబుతూ, నాస్టర్ డామిజాన్ని ప్రదర్శించడాన్ని తెలిసి, నిటారుగా నిక్క బొడుచుకుంటాయ్ మన వెంట్రుకలు! 

          దటీజ్ ఆదుర్తి సుబ్బారావ్!

            సాహిత్యానికి కొడవటిగంటి కుటుంబ రావెలాగో, సినిమాలకి ఆదుర్తి సుబ్బారావలాగ. తెలుగుదనం, దానికి అభ్యుదయం,వీటిని అరటి పండు  వొలిచి చేతిలో పెట్టినంత లొట్ట లేసుకునేంత స్పష్టత, సరళత్వం... ఇద్దరూ కూడబలుక్కుని పంపకాలు జరుపుకున్నట్టు కన్పిస్తారు  ఒకరి సినిమాలూ, ఇంకొకరి సాహిత్యమూ చూస్తే.

  మూగమనసులు, మంచిమనసులు, తేనెమనసులు, సుమంగళి, ఇద్దరు మిత్రులు, డాక్టర్ చక్రవవర్తీ ...లాంటి ఎన్నెన్నో చక్కరకేళులతో ఆదుర్తి సుమధుర సంగీతాల చిత్రావళి. అంతేకాదు, జానర్ సెట్టర్ కూడా తను. మూగమనసులు లాంటి పునర్జన్మల సినిమాలు ఎప్పుడు ఎవరు తీసినా బాక్సాఫీసుకి మాలిమి కావడం ఆయనేసిన  బాటే. 1968-75 మధ్య ఏడేళ్ళ కాలంలో మిలన్,జీత్,  ఇన్సాఫ్, రఖ్ వాలా, మస్తానా లాంటి పది వరకూ హిందీలో బిగ్ స్టార్స్ తో సూపర్ హిట్స్ కూడా ఇచ్చిన షాన్ దార్ దర్శకుడాయన. జీవితంలో ఎక్కడా ఆయన పరేషాన్ గా కన్పించింది లేదు.

          అసలు  ‘మరోప్రపంచం’ కి  ముందు 1967 లోనే  ‘సుడిగుండాలు’ తో మొదటిసారి దిగ్విజయంగా చేతులు కాల్చుకోవడం అయింది. అయితే 1965 లో ‘తేనెమనసులు’ తో కృష్ణ సహా అందరూ కొత్త వాళ్ళతో చేసిన మొట్ట మొదటి ప్రయోగం సూపర్ హిట్టయింది. ఐతే 1970 లో సూపర్ తారలతో ‘మరోప్రపంచం’  పరాజయం తర్వాత ఆదుర్తి ప్రయోగాల ఆర్తి పరిసమాప్తి అయింది. ఇందులో గాంధీజీ ప్రవచిత మరోప్రపంచం రాలేదు సరికదా, డబ్బెట్టి కొందామన్నా బియ్యపు గింజ జాడ లేకపోయేసరికి,  విసిగిన ముసలవ్వ పాత్రలో జమున అంటుంది చివరికి – ‘ప్రళయం ఎప్పుడొస్తుంది నాయనా?’ అని. గ్రేట్ సెటైర్. ఇప్పుడు  అదే ప్రళయం గురించిన ‘2012 యుగాంతం’ అనే హాలీవుడ్ డబ్బింగ్ సినిమానే తెగ ఆడించారు  తమకిక భవిష్యత్తు లేదని డిసైడ్ అయిపోయిన ప్రజలు!

       ఇంకా ఇందులో నూరవ గాంధీజీ పుట్టిన రోజుకి అట్టహాసంగా సభలు జరుపుకుంటూ, ఇలా రెచ్చ గొడతారు నాయకులు – “ మేం గాంధీ పేరు తగిలించుకుని ఆయన రుణం తీర్చుకుంటున్నాం. నా పేరు ఉగ్ర నరసింహ గాంధీ, మరి మీరో? మీరెలా తీర్చుకుంటారు గాంధీ గారి రుణం? ఈ హైదరాబాద్ – సికిందరాబాద్ జంట నగరాల్ని ఒక్కటి చేసి గాంధీ బాద్ గా మార్చాలని ఉద్యమించండి! పోరాడి మీ ప్రాణాలను త్యాగం చేయండి ప్రజలారా!” ...ఇలా దేశవ్యాప్తంగా నాయకుల ప్రసంగాల తర్వాత ఒక షాట్ వేస్తాడు దర్శకుడు. అది ఆకాశంలో కావుకావుమనే కాకుల గోల. రాయకీయాలంటే 48 ఏళ్ల నాడే చీదర పుట్టిందన్న మాట. ఇవ్వాళ కొత్తగా తిట్టుకోవాల్సిందేమీ లేదు. 

            ఇక అప్పుడు పేటలో కుటుంబాల్ని చూపిస్తాడు. అప్పటికే అరడజనేసి మంది పిల్లల మంద వున్నా, ఇంకా దారిద్ర్య ఆహ్వాన కేంద్రాలుగా పడగ్గదుల్ని చేసుకుని కులికే మూర్ఖ శిఖామణుల్ని చూపిస్తాడు. మరోపక్క పేదరికంలో వొళ్ళమ్ముకున్న  పాపానికి పుట్టుకొచ్చే అక్రమ సంతతి శ్రేణుల్నీ చూపిస్తాడు. ఈ పిల్ల జాతి మొత్తాన్నీ ఓ రాత్రి దొంగలెత్తుకుపోతారు. 

            ఈ కేసుల దర్యాప్తుకి ఐజీ (గుమ్మడి వెంకటేశ్వరరావు ) రంగంలోకి దిగుతాడు. ఇంకా లోతైన దర్యాప్తుకి ఢిల్లీ నుంచి సీఐడీ  రవీంద్రనాథ్ (అక్కినేని నాగేశ్వరరావు)  దిగుతాడు. రకరకాల మారువేషాలతో ఇతను చేస్తున్న దర్యాప్తు వివరాల్ని రహస్యంగా ఫోటోలు తీసి ఓ పత్రిక్కి పంపుతూంటుంది  ఐజీ కూతురు సంధ్య (సలీమా). వాటిని  ప్రచురిస్తూ ఐజీకీ, సీఐడీ కీ షాకిస్తూంటాడు ఎడిటర్ - కం - పబ్లిషర్ (విజయ్ చందర్). 

       వెళ్లి వెళ్లి దర్యాప్తు ఓ రహస్య స్థావరానికి చేరుతుంది. అక్కడుంటారు వందలమంది మాయమైపోయిన పిల్లలు. వీళ్ళు ఇక్కడేం చేస్తున్నారు? సకల సౌకర్యాలతో మరో ప్రపంచాన్ని  అనుభవిస్తున్నారు. చిరిగిన విస్తరి మెతుకులతో, అతుకుల బొంత బతుకులతో, పేదల కోసం ధనికులు కట్టిన మహా మంచి ప్రపంచం (శ్రీశ్రీ పాట) కి సుదూరంగా, ఏంతో మెరుగైన జీవన ప్రమాణాలతో,పాపాలు శాపాలు లేని సుఖవంతమైన రామరాజ్యాన్ని నిర్మించుకుంటున్నారక్కడ. దీని వెనుక సంధ్య, ఎడిటర్, పెద్ద గాంధీ (మాడా) తోబాటు, మరో ముగ్గురున్నారు. వీళ్ళ దూరదృష్టికి ప్రభావితుడై తన పిల్లల్ని కూడా వీళ్ళ పరం జేస్తాడు రవీంద్ర నాథ్. కానీ ఈ మారు ప్రపంచాన్ని మామూలు  ప్రపంచపు రాజ్యాంగం, చట్టాలూ ఒప్పుకోవు. అందుకని రవీంద్రనాథ్  సహా అందరూ చట్టం ముందు దోషులుగా నిలబడతారు.

            కాలం కంటే ముందు తీసి, సామాజికాంశాల మీద ముందస్తు కామెంట్స్ చేసిన ఈ ప్రయోగం నాటి ప్రేక్షకుల ఆలోచనా స్థాయికి మించిపోయింది  కావొచ్చు. పైగా గాంధీయిజం తెలియాలంటే,  ఆ యిజం పుట్టిన కాలమాన పరిస్థితుల అనుభవం లేకా కావొచ్చు. సినిమాల్లో ప్రేక్షకుల ఆసక్తికి ముందుగా తెర మీద పాత్రలు పడే స్ట్రగుల్  కన్పించాలి. తమ కళ్ళముందు ప్రత్యక్షంగా వున్న సమస్యలతో స్ట్రగుల్ చూపించి, ఆ పైన  పరిష్కార మార్గంగా ఏ ఊహా జగత్తుని  సృష్టించి చూపించినా దాన్ని ఆశ్వాదించగల మూడ్ లోకి నిఖార్సుగా వెళ్ళిపోగలరు ప్రేక్షకులు. ‘మరో ప్రపంచం’ లో ఈ  మొదటిదే  మిస్సయి, కేవలం బాలల కాల్పనిక జగత్తే తెరకెక్కడంతో ప్రేక్షకులకి రుచించి వుండదు. కథన పరంగా ఆఫ్ బీట్ పిక్చర్లు అరుదుగా స్ట్రక్చర్ లో వుంటాయి. పైగా తక్కువ మందిని ఆకర్షిస్తాయి.  

        ఇందులో అపహరణకి గురయిన పిల్లలు బెగ్గింగ్ గ్యాంగ్ పాలబడి ‘స్లమ్  డాగ్ మిలియనీర్’  పద్ధతిలో కళ్ళ పీకివేత  ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కొంటారు. ఇప్పుడు కొన్ని హాస్టల్స్ లో, మెస్సుల్లో కన్పిస్తున్న  స్టూడెంట్స్ కుల వివక్షావస్థని కూడా ఈ సినిమాలో చూస్తాం. ముందు జరిగేది పేపర్లో వచ్చేసే ‘అంతిమ పోరాటం’  తరహా సీనిక్ ఆర్డర్ ని కూడా అప్పుడే చూస్తాం. పిల్లల్ని పరాయి దేశాలకి తరలించి అక్కడ్నించి  మన మీదికే  విరోధులుగా ప్రయోగిస్తారేమో - అన్న ఒక పాత్ర అనే మాటతో... నేటి జిహాదిస్టులు కళ్ళకి కడతారు. ఓ మాట అందిందే తడవు, అది పట్టుకుని ఫ్లాష్ బ్యాకుల్లో  కెళ్ళిపోయి తనివిదీరా సావిత్రి వేసే జంధ్యాల బ్రాండ్ ‘సుత్తి’ ని కూడా అప్పట్లోనే ఇందులో చూడొచ్చు. పారిపోతున్న దొంగనుకుని ‘పెద్ద గాంధీ’ లాంటి ప్రయోజకుణ్ణి జనం పట్టుకుని చితకబాది,చంపేసే అమానుష దృశ్యాలెన్నో ఇప్పుడు మనం లించింగ్ సంఘటనలుగా చూస్తున్నాం. అలాగే  “ఉపన్యాసాలలో తప్ప ఆంతరంగిక సంభాషణల్లో దేశం, ప్రజలూ  అన్న మాటలు ఒక్కసారైనా అనే నాయకుడు ఒక్కడైనా వున్నాడేమో గుండెల మీద చేయి వేసుకుని చెప్పమనండి”  అన్న అక్కినేని డైలాగు ఇప్పటి రాజకీయాల్లో చూస్తున్నదే. ఇలా వీలైనన్ని అంశాల మీద భవిష్య వాణి ఆనాడే ప్రకటించేసిందీ ఆదుర్తి అపూర్వ సృష్టి. 


       సావిత్రి, జమునలవి కీలక పాత్రలేం కావు. సినిమా టికెట్లు తెగెందుకే వాళ్ళిద్దరూ వున్నారన్పిస్తుంది. అక్కినేని, గుమ్మడిలే రథ సారధులు. మోదుకూరి జాన్సన్ మాటలు రాసిన ఈ వాస్తవిక కథా చిత్రంలో శ్ర్రీశ్రీ రాసిన ఒక పాట మాత్రమే వుంది - ‘ఇదిగో ఇదిగో ప్రపంచం’ అనే పాటకి కేవీ మహదేవన్ స్వరకల్పన. అత్యధిక శాతం దృశ్యాలకి నేపధ్య సంగీతమే వుండదు. తెలుపు – నలుపులో నిర్మించిన ఈ నంది అవార్డు పొందిన చలనచిత్రానికి  కేఎస్ రామకృష్ణారావు ఛాయాగ్రహణం.

           అనేక కమర్షియల్ సినిమాలు తీసిన ఆదుర్తిలో ఒక కోణాన్ని మాత్రమే చూశాం. సమాజం పట్ల బాధ్యత కూడా ఫీలైన దర్శకుడిగా ఇంకో కోణాన్ని ఈ కళాత్మకంలో కళ్ళారా చూడొచ్చు.

―సికిందర్

(‘పాలపిట్ట’ సాహిత్య మాస పత్రిక, డిసెంబర్ 2018)

***

722 : నివాళి

 తెలుగు సినిమాతో కాదర్ ఖాన్ అనుబంధం

        కెనడాలో మృతి చెందిన హిందీ నటుడు, రచయిత కాదర్ ఖాన్ దక్షిణ భారత సినిమాకు ఎంతో సన్నిహితుడు. ముఖ్యంగా తెలుగువారు హిందీలో నిర్మించిన ఎన్నో చిత్రాల్లో నటించడమే కాకుండా రచన చేశాడు. దాసరి నారాయణ రావు, తాతినేని రామారావు, మురళీ మోహన్ రావు, రాఘవేంద్ర రావు, కె . బాపయ్య దర్శకత్వం వహించిన సినిమాలకు పని చేశాడు.

         మేరీ ఆవాజ్ సునో, హిమ్మత్ వాలా, అనారీ, జ్యోతీ బనే జ్వాలా, జస్టిస్ చక్రవర్తి, తోఫా, మక్సడ్, గిరఫ్తార్, దిల్ వాలా, రఖ్ వాలా, సూర్యవంశ్ మొదలైన సినిమాలను పేర్కొనవచ్చు. కాదర్ ఖాన్ తెలుగు సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను బాగా ఆకళింపు చేసుకునేవాడు. ఆయన రచయితగా విజయవంతమైన తెలుగు సినిమాలను హిందీలో పునర్నిర్మించేవారు.

        ఇలాంటి సినిమాలకు డైలాగ్స్ రాయడంతో పాటు చక్కటి పాత్రల్లో కాదర్ ఖాన్ నటించేవాడు. హైదరాబాద్ ఎప్పుడు వచ్చినా 15 లేదా 20 రోజులు తప్పకుండా ఉండేవాడు. ఆరోజుల్లో అన్నపూర్ణ, పద్మాలయా  స్టూడియోల్లో తప్పకుండా కనిపించేవాడు. కాదర్ ఖాన్ నటుడుగా ఎంత ప్రతిభావంతుడో, రచయిత గా కూడా పదునైన మాటలతో, హాస్యోక్తులతో ప్రేక్షకులకు  గిలిగింతలు పెట్టేవాడు .హైదరాబాద్ వచ్చినప్పుడు ఆయన అందరితో సరదాగా ఛలోక్తులతో మాట్లాడేవాడు. తెలుగు వంటకాలంటే అమితమైన ఆసక్తి. ఇక మధ్యాహ్న భోజనంలో కూడా వివిధ రకాలైన విజిటేరియన్, నాన్ విజిటేరియన్ వంటకాలు ఉండేవి. 

         ఎక్కడో ఆఫ్గనిస్తాన్ లోని కాబూల్ లో జన్మించిన కాదర్ ఖాన్ ఇంజనీరింగ్ పూర్తి చేసి సైన్సు, గణితం బోధించేవాడు. 1972 లో ‘జవానీ దివానీ’ సూపర్ హిట్ తో రచయితగా సినిమా రంగ ప్రవేశం చేశాడు. 1973 లో ‘దాగ్’ తో నటుడయ్యాడు. 

           కాదర్ ఖాన్ 300 సినిమాలకు పైగా నటించాడు.100 చిత్రాలకు పైగా మాటలు రాశాడు. ఆయన మోకాలు చికిత్స కోసం కుమారుడు సర్ఫరాజ్  ఖాన్ కెనడాలో ఉంటే వెళ్ళాడు. ఆ ఆపరేషన్ విజయవంతమైనా లేచి నడవలేకపోయాడు. కోలుకుంటాడని కుటుంబ సభ్యులు భావించినా ఊహించని విధంగా మంగళవారం గుండెపోటు వచ్చింది. కాదర్ ఖాన్ మృతి భారతీయ సినిమా రంగానికి తీరని లోటు.

―రాం ప్రసాద్

తెలుగురాజ్యం డాట్ కాం 

720 : సందేహాలు - సమాధానాలు.

          Q  : గోల్‌కు వుండాల్సిన నాలుగు ఎలిమెంట్స్‌లో ప‌ణంకు, ప‌రిణామాల హెచ్చ‌రిక‌కు తేడా ఏంటి? రెండూ ఒక‌టే అనిపిస్తోంది. ‘శివ‌’లో నాగార్జున అల్లారుముద్దుగా చూసుకునే అన్న‌కూతురును కోల్పోయే ప్ర‌మాద‌ముంద‌ని తెలియ‌జేయ‌డం ప‌రిణామాల హెచ్చ‌రిక‌, కోల్పోవ‌డం ప‌ణం అంతే క‌దా. వీటి తేడాను కూలంక‌షంగా వివ‌రించ‌గ‌ల‌రా?
―చల్లా నాగర్జున చౌదరి, పాత్రికేయుడు
          A : సర్వసాధారణంగా బిగినింగ్ విభాగంలో ప్రధాన పాత్రని పరిచయం చేసినప్పుడు దానికేదో విలువైనదై వుంటుంది. బిగినింగ్ ముగిసి ప్లాట్ పాయింట్ వన్ దగ్గర సమస్య పుట్టి గోల్ ఏర్పడినప్పుడు, అంటే సంఘర్షణ మొదలైనప్పుడు, ప్రధానపాత్ర ఆ విలువైనదాన్ని పణంగా పెట్టి ముందుకు దూకుతుంది. కొన్నిసార్లు ప్రాణాల్ని పణంగా పెడుతుంది.‘శివ’ లో ప్రధానపాత్ర శివ అన్న మీద ఆధారపడి, వదిన ఈసడింపుల్ని భరిస్తూ కాలేజీలో విద్యనభ్యసిస్తూంటాడు. ఈ విద్య అతడికి విలువైనది. దీన్ని పణంగా పెట్టి మాఫియా భవానీతో తలపడతాడు. ఇలా తనకి విలువైన దాన్ని పణంగా పెట్టినప్పుడు భావానీతో గెలిచి తీరాల్సిందే. లేకపోతే రెంటికీ చెడ్డ రేవడి అవుతాడు. చదువూ చెడి, బ్రతుకూ చెడి నవ్వులపాలవుతాడు. కనుక పణం అనే ఎలిమెంటుకి రిస్కు తీవ్రత ఎంత ఎక్కువ చూపిస్తే కథ అంత బలంగా వుంటుంది. పణం ప్రధాన పాత్ర తీసుకునే ప్రథమ రిస్కు. 

          పరిణామాల హెచ్చరిక ప్రధాన పాత్రకి సంఘర్షణలో ఎదురయ్యే తర్వాతి  రిస్కు. దీనిగురించిన స్పృహ గోల్ తీసుకుంటున్నప్పుడు, అంటే ప్లాట్ పాయింట్ వన్ లో వుండదు. ఇది ప్రధాన పాత్రకి పరోక్షంగా వుంటుంది, ప్రేక్షకులకి ప్రత్యక్షంగా వుంటుంది. తనకి విలువైన దాన్ని పణంగా పెట్టి ముందుకి దూకుతుంది ప్రధాన పాత్ర. అయితే ముందున్న సమస్య లేదా ప్రత్యర్ది పాత్రే దానికి ఎదుట కనబడే ప్రమాదంగా వుంటుంది. వెనుకనున్నఇంకో అపాయం గురించి తెలియదు. ముందున్న ప్రమాదంతో బాటు వెనకున్న అపాయం కూడా ప్రేక్షకులకి తెలియడంతో ప్రధాన పాత్ర అది వూహిస్తున్న దానికంటే ఎక్కువ విషమ పరిస్థితిలో పడుతోందని ఆందోళన పెరుగుతుంది. ముందున్న ప్రమాదం ప్రధాన పాత్రకి ఫిజికల్ యాక్షన్ కోసం, వెనకున్న అపాయం ప్రేక్షకులకి ఎమోషనల్ యాక్షన్ కోసం. ఆ వెనకున్న అపాయాన్ని బిగినింగ్ విభాగంలోనే సూచించి వదిలేస్తారు. ‘శివ’ బిగినింగ్ విభాగంలో అన్నకూతురితో శివ అనుబంధాన్ని అంతగా చూపడం ఇందుకే. అనుబంధ పాత్రతో అనుబంధాన్ని చూపిస్తున్నారంటే ఆ అనుబంధ పాత్రకేదో మూడుతున్నట్టే. వీటిని మేకపిల్ల పాత్రలంటారు. ‘షోలే’ లో కూడా మౌల్వీసాబు మైనర్ కొడుకు పాత్ర ఇలాటిదే. ఇలా శివ తీసుకున్న గోల్ తర్వాత నుంచి, ఇక ఈ అన్నకూతురి కేమైనా జరగవచ్చన్న  హెచ్చరికని  ప్రేక్షకులు ఫీలవుతారు. ఈ హెచ్చరిక గోల్ పరిణామమే కాబట్టి, ఆ సంఘర్షణలో ఇది ‘పరిణామాల హెచ్చరిక’ అవుతుంది. 

          ఈ పణం, పరిణామాల హెచ్చరిక అనే గోల్ ఎలిమెంట్స్  యాక్షన్ కథలకే ఉద్దేశించింది కాదు, ప్రతీ జానర్ కథకీ దాని రస ప్రధానమైన (కామెడీ అయితే కామెడీగా, ఫ్యామిలీ అయితే ఫ్యామిలీగా, రోమాన్స్ అయితే రోమాంటిక్ గా) ఎలిమెంట్స్ గా ఇవి వుంటాయి. ఈ ఎలిమెంట్స్ లేని కథలు చప్పగా వుంటాయి.      

          Q  : ‘పడి పడి లేచే మనసు’ స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు రాయగలరా? నాకు ఇంటర్వెల్ పాయింటు అర్ధం గాలేదు. ఈ రోజుల్లో ఏడాది పాటు వేచి వుండే ఓపిక లవర్స్ కి వుంటుందంటారా?
―పివిటి రాజు, అసోషియేట్
          A : స్క్రీనే అవసరం లేని రోమాంటిక్ కామెడీలకి స్క్రీన్ ప్లే సంగతులెందుకు. ఆ ప్రేమికుల మానసిక కల్లోల్లాల్లోకెళ్ళి మనం లొల్లి పెట్టుకోవాల్సిన అవసరం లేదు. ఇంటర్వెల్ పాయింటు అర్ధం గాలేదని అందరూ అంటున్నదే, అదేమైనా మోనాలిసా నవ్వా? ఇంటర్వెల్ దగ్గర పాయింటేమిటన్నది కాదు ప్రశ్న, ఆ పాయింటుకి దారి తీయించిన కారణమేమిటన్నది పాయింటు. దేన్ని పట్టుకుని ప్రయాణిస్తూ కథనాన్ని అర్ధంజేసుకోవాలో తెలియకపోతే కథలు రాయడం కష్టం. అంతవరకూ ప్రేమిస్తున్నానని వెంటపడి, ప్రేమించేలా చేసుకుని ఉన్నట్టుండి తర్వాతి సీన్లో (ఇంటర్వెల్), నేను పెళ్లి చేసుకోను, పెళ్ళిమీద నాకు మీద నమ్మకం లేదు...అంటూ కథనాన్ని బ్రేక్ చేస్తున్నాడంటే, ఇది ట్విస్ట్ అనుకోవాలా? ట్విస్టు ఇలా వుంటుందా? బ్లాగులో కిందటి ఆర్టికల్ నెం. 719 లో రచయిత, నిర్మాత, దర్శకుడు క్లైవ్ డేవిస్ ఇలా చెప్పింది చదివే వుంటారు :  ఆడియెన్స్ జర్నీతోనే కధన లోపాల్ని తీర్చాలి. ఆడియెన్స్ జర్నీలో పాత్ర ఏం చేస్తోంది, ఎందుకు చేస్తోందనే ప్రశ్నలు తలెత్తాలి. ఈ ప్రశ్నోత్తర పారంపర్య కథనాన్ని పట్టించుకోకుండా - ఉదాహరణకి, ఇంటర్వెల్ పాయింట్లో పాత్ర అకస్మాత్తుగా విపత్తులో పడ్డట్టు చూపిస్తే, ఆ మలుపు ప్రేక్షకుల పరంగా దారుణంగా విఫలమవుతుంది (‘సవ్యసాచి’ లో ఇలాగే వుంటుంది - సి).

          కాబట్టి ఆ హీరో కథనంలోంచి పాయింటుకి రావాలి. కథనాన్ని బ్రేక్ చేసి గాలిలో విన్యాసాలు చేస్తే కాదు. ఇంటర్వెల్ కి బేస్ లోనే  విఫలమయ్యాక ఇక అతనేం చెప్పినా అబద్ధాలుగానే వుంటుంది. అంతవరకూ వెంటపడి ప్రేమించి ప్రేమించి- ఆమె ప్రేమించేలా చేసుకుని, తీరా ఆమె కమిటయ్యాక – తనెందుకు సడెన్ గా తోక ముడుస్తున్నాడు? ఇంకో అమ్మాయి ప్రేమలో పడ్డాడా? ఈ అనుమానం హీరోయిన్ కి రావాలి. లేదా – పెళ్లి ఇష్టం లేకపోతే నా వెంట ఎందుకు పడ్డావని రెండు పీకుళ్లు పీకి వెళ్లిపోవాలి. కానీ పాతికేళ్ళ వయసున్న హీరో హీరోయిన్ల పాత్రలు ఇలా చెయ్యవు. ఎందుకంటే ఇవి అవే 2000 – 2005 మధ్య నాటి లైటర్ వీన్ టీనేజి అపరిపక్వ ప్రేమలనే  రోమాంటిక్ కామెడీల మాయదారి టెంప్లెట్ లోనే వుండే పాత్రలు. ఏ ఏజి గ్రూపు లవర్ పాత్రలైనా ఈ టీనేజీ టెంప్లెట్ లోనే పెట్టేసి సినిమాలు తీసి పారేస్తున్నారు. ఇందుకే ఫుట్ బాల్ ప్లేయరైన హీరో, మెడికల్ స్టూడెంట్ అయిన హీరోయినూ ఏజికి తగ్గట్టుగా ఎదగక, సిల్లీగా బిహేవ్ చేస్తూ చిన్న పిల్లల్లా  ప్రేమకథని నడుపుకున్నారు. ఇందుకే ఇంటర్వెల్ పాయింట్లో పాలు తాగే పాపాయిలా హీరోయిన్ అతను చెప్పే నాన్సెన్స్ అంతా నోరెళ్ళ బెట్టి వింది. మనం ఏడాదిపాటు విడిగా వుందాం, విడిగా వుండలేమనుకున్నకున్నప్పుడు పెళ్లి చేసుకుందామని అతను పెట్టే సిల్లీ ప్రపోజల్ కి కూడా తలూపింది. 

          ఈ రోజుల్లో ఏడాది పాటు వేచి వుండే ఓపిక లవర్స్ కి వుంటుందంటారా? – అనే ప్రశ్న సదరు కథకుడికి తట్టలేదు. 1978 నాటి ‘మరోచరిత్ర’ లోని ప్లాట్ పాయింటు బావుందనుకున్నాడు. కాలంతో సంబంధం లేకుండా తెచ్చి ఇంటర్వెల్లో పెట్టేశాడు. ప్రేమని ఏడాది వూరగాయ వేసే కాలమిది ఎలా అవుతుందని మొదట యూత్ అప్పీల్ ప్రశ్నిస్తుంది. తర్వాత అసహనం ప్రదర్శిస్తుంది. ఇవ్వాళ్ళ ఇప్పటికిప్పుడు తేల్చేసే రియల్ టైం లైవ్ కథలు కావాలి. ఏడాది తర్వాత, రెండేళ్ళ తర్వాత అని వాయిదాలు  వేస్తే వర్కౌట్ కాదు. ఏడాది తర్వాత ఏమౌతుందనో, ఏడాది క్రితం ఏం జరిగిందనో కాదు. ఇప్పుడేం చెప్తున్నామో అదిప్పుడే  తేల్చేయ్యాలి వేడివేడిగా. ఈ మధ్య ఒక ప్రొడ్యూసర్ కి ప్రపంచవ్యాప్తంగా తగ్గిపోతున్న ప్రేక్షకుల అటెన్షన్ స్పాన్ (ఒక దృశ్యం పై ఏకాగ్రత నిలిపే కాలం) పది సెకన్లకి తగ్గిపోయిందని నిపుణులు చెప్తున్నారంటే, ఆయనకి అర్ధంగాలేదు. పోతే, మనకి అన్పించిన ప్రకారం ఇవ్వాళ్ళ సినిమా సీనంటే టీఆర్పీ కోసం ప్రాకులాట లాంటిదే అన్నాకూడా అర్ధంగాలేదు. ఛానెళ్ళు ప్రతీనిమిషం టీఆర్పీ కోసం పోరాడుతూ ప్రోగ్రాములు ఎలా ప్రసారం చేస్తాయో- సినిమా సీన్ల రూపకల్పనకి కూడా ఇదే చిట్కా అనుకోవాలిక - ప్రేక్షకుల అటెన్షన్ స్పాన్ దృష్ట్యా. టీఆర్పీ సీన్ల సృష్టి.

          Q  : ‘పెదరాయుడు’ విశ్లేషణ గురించి ప్రకటించి ఇంకా రాయలేదు. దాని కోసం ఎదురు చూస్తున్నాం. మీరన్నట్టు అది గొప్ప ‘గాథ’ ఎలా అయిందో తెలుసుకోవాలని వుంది.
―జేఎస్ రెడ్డి, పాఠకుడు
          A : దీన్ని జనవరి ఫస్టు కానుకగా ఇద్దామనుకున్నాం. సాధ్యం కాలేదు. ఇంకో రెండు మూడు రోజులు పట్టొచ్చు.

***

719 : స్క్రీన్ ప్లే అప్డేట్

            ఎప్పుడోగానీ స్క్రీన్ ప్లేల మీద వచ్చే ఆర్టికల్స్ నేను చదవను. నాకన్నీ తెలుసనీ కాదు, వాటిలో అవే సలహాలు రీసైక్లింగ్ అవుతూంటాయని. ఆ సలహా లేమిటంటే స్ట్రక్చర్ నేర్చుకోండి, జానర్ లో రాయండి, మూడు డైమెన్షన్ల క్యారెక్టర్లని డెవలప్ చేయండి...రూల్స్ పాటించండి, రూల్స్  పాటించండి, రూల్స్  పాటించండీ, ఇంతే! స్క్రీన్ ప్లేల మీద వెలువడే వేలాది ఆర్టికల్స్ అన్నిటినీ కలిపి విషయాన్ని వడబోస్తే ఓ రెండు పేజీలకి మించి వుండదు. ఇలా స్క్రిప్టు ఎలా రాయాలన్న దాని గురించి  ఘనీభవించిన, ఏకశిలాసదృశ సలహాల్ని రెండు కోణాల్లో చూడవచ్చు. ఒకటి, ప్రతీ ఒక్కరూ అవే  విషయాల్నిపదేపదే చెప్తున్నారంటే, ప్రొఫెషనల్ గా స్క్రిప్టు రాయడానికి ఆ ఒక్క మార్గమే వుందేమో అనేది. రెండోది, స్క్రీన్ ప్లే ఆర్టికల్స్ ఒకేలా వుంటున్నాయంటే, ఎవరూ సొంతంగా ఆలోచించి రాయకుండా, ఒకరు రాసిందాంట్లోంచి ఇంకొకరు ఎత్తి రాస్తున్నారని. ఈ రెండోదే నిజమయ్యే అవకాశాలున్నాయి.

          ఈ హంగామాలో రచయితలతో బాటు, చాలా మంది నిర్మాతల్ని కూడా బాధితులుగా చేర్చవచ్చు. రచయితల్లాగే నిర్మాతలు కూడా రెడీ మేడ్ సలహాలకి యిట్టే పడిపోయే బలహీనతతో వుంటారు. రచయితలూ, నిర్మాతలతో బాటు, ఏజెంట్లు, ఎగ్జిక్యూటివ్ లు ఈ రెడీ మేడ్ సలహాల సంస్కృతిని నరనరాన జీర్ణించుకుని, ఒక నమ్మకంగా మార్చుకున్నారు. ఈ సలహాల్ని నమ్మితే నమ్మకంగా సక్సెస్సే అని.  

          ఇంత జరుగుతూంటే స్క్రీన్ ప్లేలు ఎంత చక్కగా తయారవ్వాలి. ఎంత గుణాత్మక మార్పు రావాలి. కానీ అలా లేదు. ఇన్నేసి స్క్రీన్ ప్లే ఆర్టికల్స్ తో స్క్రీన్ ప్లేలు ఎలా రాయాలో ప్రతి రోజూ ఇంత వూదరగొడుతున్నారా, అయినా రచయితలు రాస్తున్న స్క్రీన్ ప్లేలు దాదాపూ అన్నీ షాకింగ్ గా చాలా ఘోరంగా వుంటున్నాయి. ఇది వింత గొల్పే వ్యతిరేక దృశ్యం. ఆర్టికల్స్ లో వస్తున్న స్ట్రక్చర్, క్యారెక్టర్ డెవలప్ మెంట్, జానర్ రైటింగ్ మొదలైన వాటి స్క్రీన్ ప్లే సమాచారాన్నంతా ఓ చిన్ని ఈ – బుక్ కి కుదించి చేతి పక్కన పెట్టుకునే అవకాశమున్నప్పుడు, ఈపాటికి రచయితలందరూ తుచ తప్పకుండా ఆ రూల్స్ పాటించిన - అద్భుత స్క్రీన్ ప్లేలు రాసి సునామీలా ప్రపంచాన్ని ముంచెత్తాలి. ఎందుకిలా చేయడం లేదు. స్క్రీన్ ప్లేలు ఎలా రాయాలో ఇంత సమాచారం, ఉచిత సలహాలూ లభిస్తూంటే కూడా స్క్రీన్ ప్లేలు ఎందుకింత దారుణంగా రాస్తున్నారనే దానికి కారణం సులువుగానే వూహించ వచ్చు.

          రచయితలు అందుబాటులో వున్న రూల్స్ నీ, సలహాల్నీ నిర్లక్ష్యం చేస్తున్నారని కాదు. ఈ రూల్సు, సలహాలూ స్క్రీన్ ప్లేల్ని భంగపరుస్తున్న మౌలిక లోపాల్ని సరిదిద్దే లక్ష్యంతో వుండడం లేదు. ఎగ్జిక్యూటివ్ లు, నిర్మాతలు స్క్రీన్ ప్లేల్లో లోపాలు ఎత్తి చూపినప్పుడు వాటిని మరింత క్యారెక్టర్ డెవలప్ మెంట్ తోనో, స్ట్రక్చర్ ని అటూ ఇటూ మార్చడంతోనో సరిదిద్దడం సాధ్యం కాదు. ఎక్కువగా బోరు కొట్టే పాత్రలు, అర్ధంలేని కథనాలు వ్యర్ధ స్క్రీన్ ప్లేలకి కారణాలవుతాయి. కానీ తక్షణం పరిష్కరించుకోవాల్సిన ప్రధాన సమస్యలు మూడున్నాయి, అవి:
          * మృతప్రాయ కధనం
          * సినిమా లాంగ్వేజీ అవగాహనా రాహిత్యం
          * ఒరిజినాలిటీ స్థానే తెలివితేటల ప్రదర్శన  

మృతప్రాయ కధనం
          సినిమా చూసే ప్రేక్షకుల మనసుల్లో ఎన్నో ప్రశ్నలు మెదులుతూంటాయి. ఎవరితను? వాళ్ళేంటి ఆ సూట్ కేసు మీద అంత ఇంటరెస్ట్ చూపిస్తున్నారు? పారిస్ వీధుల్లో వాళ్ళెందుకు ఆ పంది వెంట అలా పడుతున్నారు?...ఇలా ప్రశ్నల పరంపర కొనసాగుతూనే వుంటుంది. సినిమాలో ప్రేక్షకులు ఇన్వాల్వ్ అయ్యే తీరిది. ప్రారంభం నుంచీ ముగింపు వరకూ కథన రీత్యా ప్రేక్షకులు ఈ ప్రశ్నోత్తరాల క్షణాల్ని అనుభవిస్తూనే వుంటారు. కథనం ఓ ప్రశ్నని సంధిస్తూ, అంతకి మునుపు ప్రశ్నకి జవాబునందిస్తూ ఉరుకులెత్తుతూంటుంది. ఈ కథనాన్ని కథ అంటారు. కథనమంటే పాత్ర జర్నీ కాదు, ప్రేక్షకుల జర్నీ. అందుకని పాత్ర  జర్నీ దృష్ట్యా స్క్రీన్ ప్లే సమస్యల్ని పరిష్కరించలేరు. కథని నిలబెట్టేందుకు స్ట్రక్చర్ ఎంత ముఖ్యమైనా, కథనాన్ని నిలబెట్టేందుకు క్యారెక్టర్ డెవలప్ మెంట్, క్యారెక్టర్ జర్నీ వంటి క్యారెక్టర్ సంబంధిత పరికరాలు పనిచెయ్యవు. ఆడియెన్స్ జర్నీతోనే కధన లోపాల్ని తీర్చాలి. ఆడియెన్స్ జర్నీలో పాత్ర ఏం చేస్తోంది, ఎందుకు చేస్తోందనే ప్రశ్నలు తలెత్తాలి. ఈ ప్రశ్నోత్తర పారంపర్య కథనాన్ని పట్టించుకోకుండా - ఉదాహరణకి, ఇంటర్వెల్ పాయింట్లో పాత్ర అకస్మాత్తుగా విపత్తులో పడ్డట్టు చూపిస్తే, ఆ మలుపు ప్రేక్షకుల పరంగా దారుణంగా విఫలమవుతుంది (‘సవ్యసాచి’ లో ఇలాగే వుంటుంది - సి).

          చాలా స్క్రిప్టు సమస్యలు కథనంలో అనుక్షణ యాక్షన్ మీద - అంటే ప్రశ్నోత్తరాల మీద - దృష్టి పెట్టడం ద్వారా పరిష్కార మవుతాయి. అనుక్షణ యాక్షన్ కథనమంటే ఏమిటో అర్ధమవడానికి ఈ రెండు ప్రశ్నలేసుకోవాలి :
          * ఈ యాక్షన్ లేదా ఈ డైలాగు, ప్రేక్షకులు ఏ ప్రశ్నవేసుకోవడానికి ప్రేరేపిస్తోంది?
          * ఈ సమాచారం వెనుకటి సీన్లో  వేసుకున్న ప్రశ్నకి ఎలా సమాధానమిస్తోంది?                               

           సింపుల్ గా ఇలా చెప్పుకోవచ్చు :
          సీనులో ప్రశ్న : ఆ తలుపు వెనకాల ఏముంది?
          జవాబు : రక్తం కారుతున్న గొడ్డలి పట్టుకుని నన్ వుంది.
          దీన్నుంచి ప్రేక్షకులకి మెదిలే ప్రశ్నలు : ఈమె నిజమైన నన్నేనా? గొడ్డలితో ఏం చేయబోతోంది? గొడ్డలికి రక్త మెక్కడిది? ఈమె మంచిదేనా, చెడ్డదా?

          తర్వాతి కథనంలో ఈ ప్రశ్నల్లో కనీసం ఒక దానికి సమాధానం దొరకాలి. లేకపోతే కథతో ప్రేక్షకుల ఇన్వాల్వ్ మెంట్ తెగిపోతుంది. స్క్రిప్టులతో వచ్చే చాలా సమస్యలు తెగిపోయిన కథనంతోనే వస్తాయి. అందించిన సమాచారం ప్రేక్షకులకి కనెక్ట్ కాకపోవడం వల్ల, లేదా ఆల్రెడీ ఇచ్చిన సమాచారంతో కనెక్ట్ కాకపోవడం వల్లా కథనం సమస్యల బారిన పడుతుంది. ఒక విచిత్రమేమిటంటే, ప్రశ్నోత్తరాల కథనమే బలంగా వుంటుందని గాక, అక్కడక్కడా ప్రేక్షకులు ముందే సమాధానాలూహించేసే కథనమూ బలంగానే వుండడం. ఒక్కటే మంత్రం : సినిమాల వినోదాత్మక విలువంతా ప్రేక్షకులు తమ ముందున్న పజిల్ ని తామే పరిష్కరించుకోవడంలోనే వుంది. చేయాల్సిందల్లా  ఆ పజిల్ ప్రేక్షకులకి సులువుగా వుండేట్టు చూడ్డమే. 

సినిమా లాంగ్వేజీ అవగాహనా రాహిత్యం
          రైటింగ్ కీ ఎడిటింగ్ కీ బలమైన సంబంధం ముంది. అందుకని రైటింగ్ తో కథనం, ఎడిటింగ్ తో కథనంతో జతకలవాలి. ఎడిటర్లు సినిమాని దాని మౌలిక రూపంలో చూస్తారు. షాట్స్ అన్నిటినీ క్లిప్పింగ్స్ పరంపరగానే చూస్తారు. డైలాగులు, యాక్షన్ వేర్వేరు అన్న దృష్టితో చూడకూడదన్న నియమంతో వుంటారు. కథనంలో తర్వాతి క్లిప్పింగ్ మూవ్ మెంట్ ఏమిటన్నదే  చూస్తారు. డైలాగ్ సీక్వెన్సులో ఎవరు మాట్లాడుతున్నారనేది ముఖ్యం కాదు – డైలాగు చెబుతున్న నటుడి మొహం ముఖ్యమా, అది వింటున్న ఎదుటి నటుడి రియాక్షన్ ముఖ్యమా అన్నదే చూస్తారు. రెండూగాక, ఇంకా మోగని ఫోన్ క్లిప్పింగ్ ముఖ్యమేమో నని కూడా చూడొచ్చు. అప్పుడు నటుడి డైలాగులు రావాల్సిన ఫోన్ కాల్ గురించైతే అతన్నీ, ఎదుటి నటుడి రియాక్షన్ నీ – ఈ రెండు క్లిప్పింగ్స్ నీ క్యాన్సిల్ చేసి, మొత్తం ఫోన్ కాల్ గురించిన డైలాగుల్ని, ఫోన్ క్లోజప్ మీద (క్లిప్పింగ్ మీద) మీద పోస్ట్ చేయవచ్చు. డైలాగులు ఆ వచ్చే కాల్ తో ఏర్పడగల పరిణామాలని సూచిస్తూంటే,  టెన్షన్ కోసం పోన్ క్లిప్పింగ్ నే వేస్తారు.

          అంటే దీనర్ధం, నిజమైన సినిమా లాంగ్వేజీ ఎవరేం మాట్లాడారు, ఎవరేం చేశారన్నది కాదని. విజువల్స్ తో, సౌండ్ తో, మ్యూజిక్ తో ఆడియెన్స్ దృక్కోణాన్ని నియంత్రిస్తూ, వాళ్ళని కథలోకి లాక్కెళ్ళడం నిజమైన సినిమా లాంగ్వేజీ  అవుతుందన్న మాట. ఈ లాంగ్వేజీని నూరు సంవత్సరాల సుదీర్ఘ సినిమా చరిత్రలో అభివృద్ధి పరుస్తూ వచ్చారు. ఇందుకే మంచి సినిమా రచయిత కావాలంటే మంచి సినిమా చరిత్ర జ్ఞాని అయివుండాలని చెప్పేది ( సినిమా లాంగ్వేజీ పక్కన బెట్టి, 1920 లనుంచీ అసలు తెలుగులో సినిమా కథలు ఎలాగెలా అభివృద్ధి చెందుతూ వచ్చాయో ఆ చరిత్ర – చరిత్ర లోంచి ఏమేం నేర్చుకోవచ్చో, తిరిగి ఏమేం అన్వయించుకుని కథన రీతుల్ని  అభివృద్ది చేసుకోవచ్చో జ్ఞానం కూడా శూన్యమే ఇప్పుడు  – సి).

          అందుకని, రాస్తున్న సీనులో ప్రతీ క్లిప్పింగ్ నీ మనోఫలకం మీద ఎంత చూసుకోగలిగితే, అంత ఆడియెన్స్ జర్నీని రసవత్తరం చేయగల్గుతారు. పాత్రల గురించి తర్జనభర్జనలు తెగక డైలాగులతో, రొటీన్ రియాక్షన్లతో కథనాల్ని కుంటుపర్చకుండా వుంటారు. 

 ఒరిజినాలిటీ స్థానే తెలివితేటల ప్రదర్శన 
           చాలామంది రచయితలు ఒరిజినాలిటీ అంటే తెలివితేటల్ని ప్రదర్శించడమనుకుంటారు. ఎక్కడో ఏదో పేలేలా రాశామని తాము చంకలు గుద్దుకున్నదే తడవు, ఓ పంచ్ డైలాగు పడేసి - చూశారా నేనెంత ఇంటలిజెంట్ నో - అని బాకా వూదుకుంటారు. ఇంకేమైనా అంటే ఓ గొప్ప వ్యక్తి ప్రస్తావన తెచ్చో, ఇంకేదో సినిమాని ప్రస్తావించో ఆనందిస్తారు. ఈ తెలివితేటల ప్రదర్శనా చాపల్యాల  అసలు ఉద్దేశమేమిటంటే, ప్రేక్షకుల దృష్టిని కథమీంచి తమ మీదికి మళ్ళించుకోవడం. సినిమాల్లో ఈ ఘట్టాన్ని రచయిత ఇగో మూమెంట్స్ అంటారు (తెలుగు సినిమాల్లో  ‘స్క్రీన్ ప్లే అదిరిందిరా’ అనో, ఇంకేదో అనో పాత్ర చేత అన్పించే ఇలాటి ఇగో మూమెంట్స్ ఎన్నో- పవన్ కళ్యాణ్, మహేష్ బాబుల పేర్ల ప్రస్తావనలతో తమ తెలివితేటల మీదికి దృష్టిని మళ్ళించుకునే పాట్లెన్నో - సి). 

          సమస్యల్లా ఏమిటంటే, ప్రతీ రచయితా ఇంకో రచయితకంటే ఎక్కువ తెలివి గలవాడన్పించుకోవాలని స్వోత్కర్షకి పోవడం. రచయితలుగా తాము చేయాల్సిందల్లా  కేవలం ఓ ఆసక్తికర కథని ప్రభావశీలంగా చెప్పడమేనని మర్చిపోతారు. ఆసక్తికర కథకి సరళత్వం, స్పష్టత పట్టుగొమ్మలు. తెలివి తేటల్ని ప్రదర్శించుకోబోతే ప్రేక్షకుల ఏకాగ్రత, వీక్షణాసక్తీ దెబ్బతింటాయి. కథా లోకంలోంచి ఇతర విషయాల మీదికి దృష్టిని మళ్ళించడం – తెరవెనక జరిగే రైటింగ్, ప్రొడక్షన్ ప్రాసెస్ లని సినిమా చూస్తున్న ప్రేక్షకుల మధ్యకి లాక్కురావడం ఒరిజినాలిటీకాదు, తెలివితేటలు. వాటితో రసభంగం.

          ఒరిజినాలిటీ అంటే భావోద్వేగాల పారదర్శక ప్రదర్శన. సినిమా రచనకి ఇదే గుండెకాయ. ఏ జానర్ కైనా ఇదే వర్తిస్తుంది. గొప్ప కామెడీల మూలంలో మానవ బలహీనతల నిజానిజాల ప్రజ్వలనమే వుంటుంది.  ఒరిజినాలిటీ ఈ మూలాల్ని తాకడంలో వుంటుంది. 

          స్క్రీన్ ప్లే రచనలో పై మూడు బలహీనతల్ని జయిస్తే రచయితగా రాణించే అవకాశముంటుంది. స్క్రీన్ ప్లే ఆర్టికల్స్ కేవలం స్ట్రక్చర్ చెప్తాయి. కథనం కథని బట్టి వుంటుంది. అందుకని కేవలం ఆర్టికల్స్ చదివి స్క్రీన్ ప్లేలు రాయలేరు. కథనంలో వచ్చే సమస్యల్ని ఆర్టికల్స్ తీర్చలేవు. ఎందుకేంటే ఒక్కో కథకి ఒక్కో కథనముంటుంది. ఈ కథనం నేర్చుకోవాలంటే సినిమాలు చూస్తూండాల్సిందే. కథన సమస్యలకి పరిష్కారాలు సినిమాల్లోనే దొరుకుతాయి. అందుకని సినిమా విశ్లేషణల్ని కూడా పరిశీలించడం రచయితల కవసరం.

―క్లైవ్  డేవిస్
(రచయిత, నిర్మాత, దర్శకుడు)

718 : స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు

సమయం చూసుకుని కొన్ని సరిపడా షాకిస్తూంటాయి. అద్భుతమా, కర్మఫలమా అన్నట్టుంటాయి. రాస్తున్న స్క్రీన్ ప్లే సంగతుల్లాంటిదే కథ ఎదురైనప్పుడు షాక్కొడుతుంది. మొన్న సాయంత్రం ఒక అపాయింట్ మెంట్ కారణంగా రాస్తున్న ‘భైరవ గీత’ స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు ముగింపు వాయిదా వేసి వెళ్లినప్పుడు – అక్కడ విన్న స్టార్ మూవీ కథ సరీగ్గా ‘భైరవ గీత’  స్క్రీన్ ప్లే సంగతుల్లాగే తగిలి షాకిచ్చింది. ‘భైరవ గీత’ ప్రధానకథ, ఉపకథల ఆయోమయమెలా వుందో స్క్రీన్ ప్లే సంగతుల్లో వరసగా రాసుకుంటూ వస్తున్నాక - ఇదే అక్షరాలా భూతంలా ఎదుట నిల్చుంది. అద్భుతం కాదు, ‘భైరవ గీత’ గురించి  అలా రాస్తూ కూర్చున్నందుకు ఇది కర్మఫలమే. గంటన్నర పాటూ అలాటిదే స్క్రీన్ ప్లే సంగతులతో కథ వింటూ కర్మఫలం అనుభవించాక, అసలు విషయం చెప్తే ఈసారి గట్టి షాక్ తినడం ఆయన వంతైంది. ఏ ‘భైరవ గీత’ స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు సీరియల్ రాయడం ఆపి ఇక్కడి కొచ్చామో, ఆ స్క్రీన్ ప్లే సంగతులే ఆయన నేరేషన్ లో వున్నాయని, గంట క్రితం బ్లాగులో పోస్టు చేసి వచ్చిన తాజా భాగం సెల్ ఫోన్లో చూపిస్తే, నోట మాట రాలేదాయనకి. ఈ కథ క్రియేటివ్ స్కూల్లోంచి, పెద్దబాల శిక్ష కూడా లేని వరల్డ్ మూవీస్ బేకారు బడి లోంచి బయటికొస్తేనే కథ. లేకపోతే కథ కాని కథ గాథ. ఓ అందమైన అగాథం. తీసేవాళ్ళతో బాటు చూసే వాళ్ళందరికీ ఉచిత ఆతిధ్యం. అగాథంలో అఘాయిత్యం.

          ‘భైరవ గీత’ ప్రధాన కథని ఉపకథ ఎలా హైజాక్ చేసి సక్సెస్ ని డిమాండ్ చేసిందో గత వ్యాసంలో చూశాం. ఈ హైజాకులు క్రాష్ లాండింగ్ కే దారి తీస్తాయి. ప్రధాన కథతో వుండే సేఫ్ లాండింగ్, సక్సెస్ ఉపకథతో వుండవు. సినిమాలో చెప్పిన ప్రకారం ఇది 1991 లో నిజంగా జరిగిన కథయినప్పుడు, ఇది బానిసల తిరుగుబాటుని ప్రేరేపించిన ప్రేమ కథయినప్పుడు – ప్రేరేపించిన ప్రేమ కథే ప్రధాన కథవుతుంది, అదే కథవుతుంది, దాని చుట్టే కథ వుంటుంది, దానికే ముగింపు వుంటుంది. సినిమాలకి మార్కెట్ యాస్పెక్ట్  యూత్ అప్పీల్ ని తోడుకునే రోమాంటిక్స్ లేదా ఎకనమిక్స్ అయినప్పుడు - రోమాంటిక్స్ తోనే కథా నిర్మాణం జరుగుతుంది. బానిసల కథతో కాదు. లేకలేక ఎకనమిక్స్ తో వచ్చి, మౌత్ టాక్ తో ‘హుషారు’ స్లీపర్ హిట్టయింది. రోమాంటిక్స్ తో ఒక్కటీ లేదు. 

          1991 లో జరిగిన కథంటున్న దాన్ని అప్పటి కథాకాలంతో పీరియడ్ ఫిలింలా తీశారా లేక, పాయింటు మాత్రమే తీసుకుని ఇప్పటి కాలంలో కథని స్థాపించారా స్పష్టత కూడా లేదు.  అప్పటి కథాకాలం చూపిస్తున్నట్టయితే ప్రొడక్షన్ డిజైన్ అలాలేదు. కనీసం కాస్ట్యూ మ్స్, వాహనాలు కూడా అప్పటివి లేవు. పీరియడ్ ఫిలిమన్న ఫీలే లేదు. హిందీలో ‘అశోకా’ లాంటి కొన్ని చారిత్రక కథల్ని యూత్ అప్పీల్ కోసం డిజైనర్ చరిత్రల్లాగా తీశారు. అలాకూడా తీయలేదు. 

          కథని ఇప్పటి కాలంలో స్థాపిస్తే ఇది ఇప్పుడు లేని వాస్తవ దూరమైన బానిసల కథ. నమ్మశక్యంగా వుండదు. ఏదో అయ్యీ కాని పీరియడ్ ఫిలిమే అనుకున్నా, పీరియడ్ ఫిలింలో బానిసల కథతో హోల్ సేల్ గా హోరెత్తించడం యూత్ ఆప్పీల్, మాస్ అప్పీల్ అన్పించుకోవట్లేదు. బానిసత్వాలు, నక్సలిజాలు ఇప్పటి యూత్ కి పరిచయంలేని ఒకప్పటి  గొడవలు. అప్పుడు దీన్ని హోల్ సేల్ హోరాహోరీతో సమూహ కథగా కాకుండా, రెండు మూడు పాత్రల మీదే ఫోకస్ చేసి, పాయింటెడ్ గా చెప్పవచ్చు. ఎన్నికల సర్వేల్లో జనం మొత్తం అభిప్రాయాలూ సేకరించి, జనం మొత్తంతో మైకులు పెట్టించి - మా ఓటు ఆయనకే, ఈయన నోటు మాకే అన్పించరు. శాంపిల్ గా కొందరి అభిప్రాయం తీసుకుని జనం మొత్తం మీద రుద్దుతారు. 

          ఇలాగే బానిసలకి శాంపిల్ గానో, ప్రతినిధులుగానో భైరవనీ, అతడితో ఓ ముగ్గురు బానిసల్నీ చూపిస్తే మొత్తం బానిసల సమూహ కథే అవుతుంది. ‘శివ’ లో ఐదుగురు విద్యార్థుల కథ మొత్తం విద్యార్థుల కథయినట్టు. ఇలా శాంపిల్ పాత్రల  మీద ఫోకస్ తో పాయింటెడ్ గా కథ చెప్తే బలంగా కనెక్ట్ అవుతుంది. వూరు వూరంతా బానిసల్ని చూపిస్తూ, వాళ్ళ గుంపు ఆవేశాలతో, తిరుగుబాట్లతో, డప్పు పాటలతో వీరంగం వేస్తే, విజువల్ అప్పీల్ గల్లంతై వైరాగ్యం వచ్చేస్తుంది. 

          భైరవతో బాటు నల్గురు బానిసలు, ఒక గీత, ఒక సుబ్బారెడ్డి దొర. ఇంతే సింపుల్ గా. సుబ్బారెడ్డి బారినుంచి భైరవ గీతల ప్రేమని కాపాడడం కోసమే తోటి బానిసల పోరాటం, ప్రాణత్యాగాలు వగైరా. ప్రేమని గెలిపించి సుబ్బారెడ్డిని ఓడిస్తే బానిసత్వం నుంచి ఆటోమేటిగ్గా విముక్తి కూడా. లైను ప్రేమ కథ కోసం ప్రేమ కథ మీదే వుంటుంది రోమాంటిక్స్ కి న్యాయం చేస్తూ. బిగినింగ్ – మిడిల్ – ఎండ్ లలో ప్రేమ కథే వుంటుంది. ప్లాట్ పాయింట్స్ ప్రేమ కథతోనే వుంటాయి. 

      

          కానీ ముందుగా ఐడియా దగ్గర నిర్మాణం లేకుండా ఏదీ స్పష్టంగా నిర్మించడం కుదరదు. స్టోరీ గోల్ వేరు, కాన్సెప్ట్ గోల్ వేరు. ఇక్కడ స్టోరీగోల్ ప్రేమ కథ, కాన్సెప్ట్ గోల్ బానిసత్వ విముక్తి. స్టోరీ గోల్ తో ప్రేమ కథ ఆద్యంతం నడుస్తూంటే, కాన్సెప్ట్ గోల్ తో బానిసత్వ విముక్తి అంతర్లీనంగా వుంటుంది. చివరికి ప్రేమ విజయం పూర్తవగానే, బానిస సంకెళ్ళూ పుటుక్కున తెగి, తాగి తెగ తందానా లాడుకోవచ్చు. 

          ఉప కథ ప్రధాన కథ ఎప్పుడూ అవదు. ప్రధాన కథతో సంబంధమున్నదైతే ఉపకథ విడికథ ఎన్నడూ అవదు. కాన్సెప్ట్ గోల్ కి మార్కెట్ యాస్పెక్ట్, యూత్ అప్పీల్ లేకపోతే, ఈ రెండూ వున్న స్టోరీ గోల్ లో అంతర్లీనమై పోతుంది. పాత్రకి స్టోరీ గోల్ తో ఫిజికల్ యాక్షన్, కాన్సెప్ట్ గోల్ తో ఎమోషనల్ యాక్షన్ వుంటాయి. సమగ్రపాత్ర చిత్రణవుతుంది. సినిమా ఫ్లాపయిందంటే ఎందుకు ఫ్లాపయిందో సరైన కారణం  క్రియేటివ్ స్కూలుకి, వరల్డ్ మూవీస్ బడికీ అంతుబట్టదు. కారణాలు స్ట్రక్చర్ స్కూల్ చెప్తే నచ్చదు. కారణాలు తెలియకుండా ఇలా గడిచిపోతూంటే చాలు.

(అయిపోయింది)

―సికిందర్