Dear Readers!

The daily postings of blog articles has gone off track of late, as a full time assignment, which may consume atleast two months of time, has over taken it. However  we will try hard to bring out the latest articles to you as and when possible, frequently.

The inconvenience caused is deeply regretted.

***

693 : స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు

        దొంగ రాముడు దొంగతనాలు అలవాటైన వృత్తి దొంగేమీ కాదు. ఎంతో తప్పనిసరై జీవితంలో రెండే సార్లు దొంగతనం చేస్తాడు. మామూలుగా చిన్నప్పట్నుంచీ కట్టుకథలు చెప్పి పబ్బం గడుపుకునే రకం. ఈ కట్టు కథలు వినేవాళ్ళ దృష్టిలో గొప్ప హీరోని చేస్తాయి. దీపావళికి టపాకాయలకి తల్లి దగ్గర అర్ధరూపాయి అడుక్కుని, దాన్ని ఐదు రూపాయలు చేసి బోల్డన్ని టపాకాయలు కొనుక్కు వస్తానని చెల్లెలికి చెప్పేసి, స్కూలెగ్గొట్టి టౌను కెళ్ళిపోతాడు. టౌనులో జూదమాడి అర్ధరూపాయిని ఐదు రూపాయలు చేసుకుని, సంచీ నిండా టపాకాయలతో సాయంత్రం ఇంటి కొచ్చేసరికి, ఇంటి దగ్గర బెత్తం పుచ్చుకుని పంతులు రెడీగా వుంటాడు. వెంటనే దొంగరాముడు తన ఎవర్రెడీ బాణం విసురుతాడు- టౌన్లో ఇళ్ళు తగలబడ్డాయనీ, మంటల్లోకి దూకి ఒక ఆవు దూడని కాపాడేననీ, దాంతో చైర్మన్ గారు బోలెడు టపాకాయలూ మిఠాయిలూ కొనిపెట్టారనీ చెప్పిపారేస్తాడు. కొడదామనుకున్న పంతులు కాస్తా వాడి హీరోయిజాన్ని నమ్మేసి విస్తుపోతాడు. 

          దొంగరాముడు చెల్లెలితో కలిసి స్కూలుకెళ్తాడు. స్కూలుకొస్తే సాయంత్రం ఇంటి కెళ్ళేప్పుడు వాడి కాలికి సంకెళ్లేసి బండ కడతాడు పంతులు. ఆ బండ నెత్తిమీద మోస్తూ తిన్నగా ఇంటికే వెళ్ళాలి వాడు. అడ్డమైన తిరుగుళ్ళూ తిరగడానికి లేదు. తల్లి గుండె జబ్బు మనిషి. ఏ పనీ చేతగాదు. ఇల్లు గడవడానికి సామాన్లు అమ్మేస్తూంటుంది. ఒకరోజు గుండెపోటు వచ్చి పడిపోతుంది. డాక్టర్ అర్జెంటుగా తెమ్మని మందులు రాసిస్తాడు. ఆ మందులు కొనడానికి రెండు రూపాయలు అడుక్కుంటే, వాడి సంగతి తెలిసిన వాళ్ళెవరూ వాడి మాటలు నమ్మి సాయం చేయరు. దాంతో దొంగతనం చేసేస్తాడు. ఆ మందులతో ఇంటికి వచ్చేలోగా పోలీసులు పట్టుకుంటారు. ఇంటి దగ్గర తల్లి చనిపోతుంది. చెల్లెలు అనాధ అవుతుంది.

          ఈ బాల్య కథ సుదీర్ఘంగా 25 నిమిషాలుంటుంది. ఇందులో అన్నాచెల్లెల అనుబంధం చూపిస్తూ ఒక పాట కూడా వుంటుంది. ఈ బాల్య కథలో ముందు ముందు కథ కవసరమైన దొంగరాముడి పాత్ర తీరుతెన్నులతో పాటు, చెల్లెలి పట్ల బాధ్యత చూపించారు. ఈ బాల్య కథని ముగింపుకి తేవడానికి తల్లికి గుండె జబ్బున్నట్టు చిత్రించారు. తల్లి చనిపోవడం, మందుల కోసం దొంగతనం చేసి దొంగరాముడు పోలీసులకి చిక్కడంతో ఈ బాల్య కథ ముగుస్తుంది. ఈ ముగింపు రెండు ప్రశ్నల్ని లేవనెత్తుతుంది : తల్లి చనిపోయిందనీ, దాంతో చెల్లెలు అనాధ అయ్యిందనీ దొంగరాముడికి ఎప్పుడు తెలుస్తుంది? తెలుసుకుని ఏం  చేస్తాడు?... అన్నవి. 

          ఇందులో దొంగ రాముడు పెద్దయ్యాక ప్రేమకథకి పనికొచ్చే పునాదులెక్కడా వేయలేదు. ఓ దేవాదా ...అనే పాటతో అప్పటికే ‘దేవదాసు’ లో చిన్నప్పట్టి దేవదాసు - పార్వతిల ప్రేమ కథ, ఇదే అక్కినేని – సావిత్రిలతో తాజాగా వుండనే వుంది. మళ్ళీ దాన్నేఇక్కడా చూపించలేరు. పైగా దొంగరాముడు సినిమా ప్రేమకథ కాదనీ, అన్నా చెల్లెల ప్రేమ కథనీ ఈ బాల్య కథతో పొరపాటు లేకుండా చెప్పేశారు. కథ ఏ నేపధ్యంలో సాగుతుందో చెప్పేసి అందుకనుగుణంగా ప్రేక్షకుల్ని సిద్ధం చేసేశారు. నిజానికి స్క్రీన్ ప్లేలో బిగినింగ్ విభాగపు ప్రథమ కర్తవ్యం ఇదేనని స్ట్రక్చర్ గురించి అవగాహన వున్న మనకి తెలిసిందే.

          తల్లికి మందుల కోసం దొంగతనం చేయడమనే సన్నివేశం ఈ సినిమా తర్వాత కూడా ఒక ఫార్ములా టెంప్లెట్ లా గా అనేక సినిమాల్లో కొనసాగిందే. తమిళ,  హిందీ సహా. అయితే మందులు కొనడానికి ఎవరూ సాయం చేయలేదని సమాజం మీద కక్ష పెంచుకునే అవకాశం లేదు దొంగరాముడుకి. యాంగ్రీ యంగ్ మాన్ పాత్రలు తయారుకావడానికి దీని తర్వాత ఇంకో రెండు దశాబ్దాల సమయముంది. అప్పటికి సమాజం అవినీతిమయమై హీరో నీతిపరుడయ్యాడు. కాబట్టి తిరగబడ్డం మొదలెట్టాడు. దొంగరాముడు నాటికి దొంగరాముడే అవినీతి పరుడు. అంటే యాంటీ హీరో. తన అలవాట్లతో తనకి తానే యాంటీ అయ్యాడు, ఇంకో విలన్ అవసరం లేకుండా. వూళ్ళో చెడ్డ పేరు తెచ్చుకుని నమ్మకం పోగొట్టుకున్నాడు. అందుకే మందులు కొనాలని నిజం చెప్పినా ఎవరూ నమ్మ లేదు. అంటే ఈ బాల్య కథ ముగింపు దొంగరాముడ్ని చిన్నతనంలోనే ఒక జీవితపు చౌరస్తాకి చేర్చిందన్న మాట. 

          తల్లి మరణంతో ఈ చౌరస్తాలో ఏం నేర్చుకుని ఎటు వెళ్ళాలి తను? ముందుగా అబద్ధాలతో మాయలు చేయడం మానెయ్యాలి, మంచివాడుగా పరివర్తన చెంది చెల్లెల్ని చూసుకోవాలి...పాత్ర ఈ కూడలికి చేరుకున్నాక, ఈ క్యారెక్టర్ ఆర్క్ తోనే తర్వాతి కథ ముందుకు నడవాలన్న మాట. అంటే ఏమిటర్ధం? ఈ మలుపు ఈ మొత్తం స్క్రీన్ ప్లేకే ఒక ప్లాట్ పాయింట్ వన్ అనే కదా?

***

        దొంగరాముడు స్క్రీన్ ప్లేకి కథని ప్రారంభించే విషయంలో అర్ధం జేసుకోవాల్సిన అతి ముఖ్యమైన విషయమేమిటంటే,  ఈ చిన్నప్పటి కథని తర్వాత హీరో పెద్దయ్యాక చూపించే కేవలం పాత్రచిత్రణ కోసం ఉద్దేశించలేదు, పక్కాగా కథా ప్రారంభం కోసమే ఉపయోగించారు. గంటంపావు ఫస్టాఫ్ కథంతా నడిపే కష్టమంతా లేకుండా, ఓ అరగంట సేపు చిన్నప్పటి సోసో ముచ్చట్లతో కాలక్షేపంగా భర్తీ చేసేద్దామనుకోలేదు. అలా అనుకుని వుంటే ఇప్పుడొస్తున్న ఎన్నో సినిమాల్లాగా డొల్లగా తయారయ్యేది ఫస్టాఫ్. ఇప్పుడొస్తున్న ఇలాటి సినిమాలేమిటి? చిన్ననాటి అచ్చిబుచ్చి ముచ్చట్లతో కాలక్షేపం చేసి, తర్వాతెప్పుడో  పెద్దయ్యాక కథ ప్రారంభించి చేతులు దులుపుకోవడమేగా? 

          ఈ పరుగులెత్తే గ్లోబల్ యుగంలో కూడా హీరో లేదా హీరో హీరోయిన్ల చిన్ననాటి ముచ్చట్లతో సినిమాలు ముసలితనంగా ప్రారంభించడమే ఒక చైల్డిష్ పని. స్పూన్ ఫీడింగ్ కూడా. చైల్డ్ ఆర్టిస్టులతో ఇప్పుడింకా ఈ చిన్నప్పటి కథలు చూపించడమే ఫూలిష్ నెస్. సినిమాల్ని పోషిస్తున్న యువప్రేక్షకులు తీరిగ్గా కూర్చుని బాలనటుల్నిచూడాలనుకుంటారా, లేక స్క్రీన్ మీద వెంటనే తమ అభిమాన స్టార్స్ ని చూడాలనుకుంటారా?  ఏది యూత్ అప్పీల్? ఏది మార్కెట్ యాస్పెక్ట్? ఈ మేకింగ్ స్పృహే లేకుండా స్టార్స్ ని పక్కన పడేసి, బాల నటుల్ని ఎత్తుకుని చూపిస్తూ, బచ్కానా దృశ్యాలతో తమ తృప్తి ఏదో తాము తీర్చుకుంటున్నారు దర్శకులు. 

          ఈ తీర్చుకోవడంలో కథాపరంగా ఏ ప్రయోజనమూ వుండదు. కేవలం పాత్ర పరంగానే తృప్తి తీర్చుకోవడం. అదెలాగంటే, చిన్నప్పుడు హీరో ఇంత తెలివిమంతుడనో, లేదా చిన్నప్పట్నుంచీ హీరో ఇంత బద్ధకస్థుడనో, ఇంకా లేదా చిన్నప్పుడే ‘ప్రేమించుకున్న’ హీరోహీరోయిన్లు విడిపోయారనో ...లాంటి కేవలం క్యారెక్టర్ ని లేదా అచ్చిబుచ్చి ప్రేమల్ని ఎస్టాబ్లిష్ చేసే బాల్య చేష్టలు చూపించడం వరకే చేస్తారు. స్క్రీన్ ప్లేలో ఇది ఏ విభాగానికి చెందుతుందంటే, ఏ విభాగానికీ చెందదు. ఎందుకంటే, బిగినింగ్ విభాగానికి చెందాలంటే దీంట్లోకథా నేపధ్యపు ఏర్పాటు, పాత్రల పరిచయం, సమస్యకి దారితీసే పరిస్థితుల కల్పన, సమస్యా స్థాపన అంటే ప్లాట్ పాయింట్ వన్ అనే నాల్గు టూల్స్ వుండాలి. తద్వారా ఆ ప్రధాన పాత్రకి ఒక గోల్ అంటూ ఏర్పడి కథా ప్రారంభమవాలి. ఇవన్నీ నేటి సినిమాల్లో చూపిస్తున్న బాల్య సంగతుల్లో వుంటున్నాయా?  

          కనుక ఈ బాల్య సంగతులిలా బిగినింగ్ విభాగపు బిజినెస్ నే ప్రదర్శించకుండా పోయాక – ఇక మిడిల్, ఎండ్ విభాగాల ప్రసక్తెక్కడిది? మరి స్క్రీన్ ప్లేలో ఈ బాల్యపు ముక్కని ఎలా పరిగణించాలి? దీన్ని జస్ట్ స్క్రీన్ ప్లేలోకి అనధికారిక చొరబాటు మాత్రంగానే పరిగణించాలి. ఈ ముక్క లేకపోయినా సినిమాకే నష్టం రాదు. ఏ రసాత్మక విలువనీ తగ్గించదు. ఎలాగంటే,  చిన్నప్పట్నించే వీడిలాటి వాడని చెప్పడానికే తప్ప ఇది పాత్రని పరిచయం చెయ్యదు. తర్వాత హీరో పెద్దయ్యాక ఇంకేదో చేస్తూ పరిచయమవుతాడు. అప్పుడే కథా నేపధ్యం ఏర్పాటవుతుంది, అప్పుడే మిగతా పాత్రలూ పరిచయమవుతాయి, అప్పుడే సమస్యకి దారి తీసే పరిస్థితుల కల్పనా జరుగుతుంది, అప్పుడే సమస్యా స్థాపనా జరిగి, ప్లాట్ పాయింట్ వన్ తో ఆ హీరో కి గోల్ ఏర్పడుతుంది...

          అంటే హీరో పెద్దయ్యాకే జరిగే బిజినెస్ ఇదంతా కాబట్టి స్క్రీన్ ప్లేలో ఇదే బిగినింగ్ విభాగమవుతుంది. దీనికి ముందు చూపించే  చిన్ననాటి కచాపచ్చా ముచ్చట్లన్నీ ఏ విభాగానికీ చెందని దర్శకుడి / కథకుడి ‘తుత్తి’ తో కూడిన సుత్తి అవుతాయి. ఈ సుత్తితో కూడిన తుత్తికి అరగంట, పోనీ పావుగంటా నిడిపి ప్రొడక్షన్ ఖర్చంతా బడ్జెట్లో నెత్తురు కక్కుకుని బలి అవుతుంది. ఒకప్పుడు సినిమాల్లో పిల్లల్నీ, జంతువుల్నీ చూపిస్తే పిల్లలు మారాం చేసి పేరెంట్స్ ని వెంటబెట్టుకుని పొలోమని వచ్చేవాళ్ళు. ఇప్పుడే పిల్లకాయ బాల నటులున్నారని వస్తున్నాడు? ‘హలో’ లో అరగంట సేపు అంత అత్యద్భుతంగా బుడ్డోడినీ, బుడ్డిదాన్నీ చూపించినా ఒక్క బచ్చా కూడా అమ్మా బాబుల్ని వెంటబెట్టుకుని ఎగరేసుకుంటూ రాలేదు. పైగా కుర్ర ప్రేక్షకుడేమో  – సినిమా కొస్తే నా క్రేజీ స్టార్ ని చూపించకుండా, ఈ చైల్డ్ ఆర్టిస్టుల గోలేంట్రా సత్తెకాలపు డైరెట్రుకీ అని అప్పుడే సువాసనల జెల్ పట్టించుకుని వచ్చిన జుట్టంతా పీక్కోవడమే. ‘జవాన్’ లో కూడా ఇలాటిదే తుత్తి తీర్చుకుని సినిమాని అందమైన అట్టర్ ఫ్లాప్ గా తీర్చిదిద్దుకున్నారు. ‘మళ్ళీ రావా’ లో బాల నటుడి టాలెంట్ ముందు అసలు హీరో తగ్గిపోయి, బాల నటుడికే పేరొచ్చింది. యూత్ అప్పీలా? స్టార్ తో మార్కెట్ యాస్పెక్టా? ఎవడిక్కావాలి? బచ్చా కతలతో తుత్తి తీరాలి!

***

     దొంగరాముడులో ఇలా అర్ధం లేకుండా చిన్ననాటి 25 నిమిషాల సంగతుల్ని పాత్ర ఫలానా ఇలాటిదని చూపించడనికి వాడుకోలేదు. పాత్ర తత్త్వంతో బాటు పాత్రకి చిన్నప్పుడే కథని కూడా ప్రారంభిస్తూ గోల్ ని ఏర్పాటు చేసేశారు. తల్లికి మందులకోసం దొంగగా మారి పోలీసులకి పట్టు బడడం, తల్లి చనిపోవడం, చెల్లెలు దిక్కులేనిదవడం -  ఇవన్నీ స్క్రీన్ ప్లేలో బిగినింగ్ విభాగపు బిజినెస్ కి తార్కాణాలే. ఈ మూడు విపరిణామాలతో దొంగరాముడు చిన్నప్పుడే జీవితపు చౌరస్తాలో నిలబడ్డాడు – ఇప్పుడేం చెయ్యాలి? అన్న ప్రశ్నతో, గోల్ తో. అందుకని ఈ చౌరస్తా ప్లాట్ పాయింట్ వన్ అయిందన్న మాట. ఈ చిన్ననాటి అధ్యాయం స్క్రీన్ ప్లేలో నేరుగా బిగినింగ్ విభాగమే కాబట్టి, దీని కథనంలో పైన చెప్పుకున్న టూల్స్ నాల్గూ కన్పిస్తున్నాయి. 

          చాలా అద్బుతమైన ప్రక్రియని ఆనాడు చేపట్టారు కేవీ  - డీవీ - దుక్కిపాటి  త్రయం. హీరోకి చిన్నప్పుడు పాత్రచిత్రణతో బాటు, చిన్నప్పుడే కథని కూడా అందించేశారు. దీంతో ఇది పరిపూర్ణ బాల్య కథయ్యింది. ఇప్పుడెలా చేస్తున్నారు? కేవలం చిన్నప్పుడు పాత్ర లక్షణాలు చూపించి, కథనివ్వకుండా అసంపూర్ణ బాల్య కథ చేస్తున్నారు. కేవలం పాత్ర ఎలాటిదో చెప్పడానికి చిన్నప్పటి సీన్లు వేసి ప్రేక్షకులకి స్పూన్ ఫీడింగ్ చేయనవసరం లేదు. చిన్నప్పటి కథనం తీసి పారేసి నేరుగా స్టార్ ని ఆ లక్షణాలతో చూపించేసి, ఇతను చిన్నప్పట్నుబంచీ ఇంతేనని ఒక్కమాటలో చెప్పేస్తే సరిపోతుంది. 

          ఈ ప్రక్రియ దొంగరాముడి చిన్నప్పటి పాత్రతోనే చేశారు!
          పంతులు దొంగరాముడ్నిదండిస్తూ, ‘ఏరా బుద్దొచ్చిందా? చెట్లెక్కి కోతి కొమ్మచ్చి లాడతావా? బళ్ళో పిల్లల్ని అందర్నీ కొడతావా? తోటలో దొంగతనాలు చేస్తావా? రోజూ బళ్ళో కొస్తావా?’ అని పంతులుతో చెప్పించేయడంతో దొంగరాముడు చిన్నప్పుడు ఎలాటివాడో సీన్లు వేసే అవసరమే రాలేదు. వాడి ఈ లక్షణాలతో కూడిన రెండు సీన్లని – సమస్యకి దారి తీసే పరిస్థితుల కల్పన - కోసమే ప్రయోజనకరంగా వేశారు. 

          ఇలా దొంగరాముడి స్క్రీన్ ప్లే  ఏకంగా చిన్ననాటి కథతోనే బిగినింగ్ విభాగంగా మొదలయ్యింది. ఇది విషాదంగా ముగిసి, ప్లాట్ పాయింట్ వన్ ఏర్పడిపోయింది ఒక గోల్ తో. ఇక పెద్దవాడుగా ఎంటరయ్యే దొంగరాముడికి, కథ నడపడానికి ఆల్రెడీ ఏర్పాటైన చిన్ననాటి గోలే అంది వచ్చింది. కనుక, అతడి ఎంట్రీతో ఇక మిడిల్ విభాగం ప్రారంభమైపోతుందన్న మాట! ఎంత సమయం ఆదా, ఎంత బడ్జెట్ ఆదా! అసలు హీరో ఎంట్రీతో ఏకంగా మిడిల్ విభాగం ప్రారంభమైపోయే సినిమా ఇంకేదైనా వుందా? ఇకముందు వుండడానికి ఇదేమైనా  స్ఫూర్తి అవుతుందా?

―సికిందర్ 

692 : స్క్రీన్ ప్లే సంగతులు

          తెలుగు సినిమా మలిస్వర్ణ యుగంలో పాతాళభైరవి తర్వాత దొంగరాముడు పుణే ఫిలిం ఇనిస్టిట్యూట్ లో బోధనాంశంగా స్థానం సంపాదించుకుంది. సినిమా విడుదలై అరవై యేళ్ళు దాటింది. ఈ అరవై ఏళ్ళ కాలంలో సినిమా ధోరణులు ఆరు సార్లు మారుతూ వచ్చాయి. పదేళ్లకో ధోరణి (ట్రెండ్) మారిపోతూ వుంటుంది. తొలిస్వర్ణ యుగమైనా (1931-51), మలిస్వర్ణ యుగమైనా (1951- 71) అప్పట్లో సినిమాలు పూర్తిగా వ్యాపారాత్మకం కాలేదు. దేశస్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం రెండు దశాబ్దాలు, స్వాతంత్ర్యానికి తర్వాత ఇంకో రెండు దశాబ్దాలుగా అటూ ఇటూ సాగిన ఈ రెండు స్వర్ణ యుగాలూ, విలువలకి పట్టం గట్టాయంటే  అప్పటి దేశకాల పరిస్థితులు అలాటివి. దేశభక్తి ముందు అవినీతి రాజకీయాల్లేవు, స్వార్ధపూరిత జీవితాలు లేవు. దేశంలో మొట్ట మొదటి స్కామ్1980 లలోనే బోఫోర్స్ తో ప్రారంభమైంది. అలా జీవితాల్లో విలువలు తరిగి పోవడంతో,  తొలివ్యాపార యుగపు (1971 – 2000) సినిమాల్లో కూడా విలువలకి స్థానం లేకుండా పోయింది. ఇక 2000 నుంచి ప్రారంభమైన మలి (కల్తీ) వ్యాపార యుగం గురించి చెప్పనవసరం లేదు. ఇవి కూడా విలువలే, కాకపోతే లపాకీ విలువలు. 

          అయితే విలువలు ఎలాటివైనా వాటిని చిత్రించేందుకు కొన్ని ప్రమాణాలు వుంటాయి. ప్రమాణాలకి కూడా విలువలు తీసేస్తే?  అప్పుడు మలి (కల్తీ) వ్యాపార యుగమైనా వ్యాపారంలా వుండదు. 90 శాతం అట్టర్ ఫ్లాపులతో పాపంలా పెరుగుతుంది. 

          నాటి మలిస్వర్ణ యుగం సమాజంలో విలువలు - సినిమా నిర్మాణంలో ప్రమాణాలూ అనే జోడుగుర్రాల స్వారీగా సాగినట్టు కనబడుతుంది చరిత్ర చూస్తే. సమాజ విలువల్ని కాపాడుతూనే; రచనలో, దర్శకత్వంలో, నటనల్లో ప్రమాణాలు నెలకొల్పడం. పాతాళ భైరవి, మిస్సమ్మ, మల్లీశ్వరి, మాయాబజార్, దేవదాసుల నుంచి మొదలుకొంటే; మూగమనసులు, మోసగాళ్ళకు మోసగాడు, సాక్షి, మరో ప్రపంచం, సుడి గుండాలు వరకూ ఈ ప్రమాణాలు - ఇప్పుడు మాయమైపోయిన ఎన్నో వైవిధ్యభరిత జానర్లని కూడా అందించాయి. తొలి స్వర్ణయుగపు ప్రతీకలైన భక్తీ, పౌరాణిక, చారిత్రాత్మక, సామాజిక, కుటుంబ జానర్లని కొనసాగిస్తూనే; విప్లవ, హాస్య, ప్రేమ, వాస్తవిక, గూఢచారి, కౌబాయ్, హార్రర్, క్రైం థ్రిల్లర్ మొదలైన ఇతర జానర్లెన్నోమలి స్వర్ణయుగంలో ప్రవేశ పెట్టినవే. అంతే కాదు, సార్వజనీన త్రీ యాక్ట్ స్ట్రక్చర్ తో స్క్రీన్ ప్లేలు పరిఢవిల్లింది కూడా ఈ కాలంలోనే. స్ట్రక్చర్ ని నిలుపుకుంటూనే స్ట్రక్చర్ లోపల విభిన్న క్రియేటివిటీలు, తత్సంబంధ టెక్నిక్కులు, ఫార్ములాలూ కనిపెట్టింది కూడా ఈ కాలంలోనే. ఊత పదాలు సహా ఐటెం సాంగుల్ని పరిచయం చేసింది కూడా ఈ మలిస్వర్ణ యుగంలోనే. కాకపోతే ఊతపదాలు ప్రతినాయక పాత్రలకి రాశారు. పాతాళభైరవి ఎస్వీ రంగారావు నోట ‘సాహసం శాయరా డింభకా’, దొంగ రాముడులో ఆర్ నాగేశ్వరరావు చేత ‘బాబుల్ గాడి దెబ్బంటే గోల్కొండ అబ్బా అనాలి’  లాంటివి. పాతాళభైరవిలో ‘వగలోయ్ వగలు’  అనే పాట ఐటెం సాంగే. ఐతే ఈ పాటని కథలో వుంచుతూ, కథని మలుపు తిప్పే ఘట్టంగా చిత్రించారు. యాభయ్యేళ్ళ తర్వాత ప్రారంభమైన ఇదే ఐటెం సాంగుల ట్రెండులో కథతో సంబంధంలేని కరివేపాకు పాటలయ్యాయి. ఇక లో - బడ్జెట్ లో సాక్షి, సుడిగుండాలు, మరోప్రపంచం లాంటి వాస్తవిక ప్రయోగాత్మక సినిమాలని తీయడాన్ని ప్రారంభించింది కూడా మలిస్వర్ణ యుగంలోనే. కాకపోతే చివరి అంకంలో. 

        మలి స్వర్ణ యుగంలో గమనించాల్సిన ముఖ్యమైన విషయమేమిటంటే, కథల్ని తేటగా, నునులేతగా, సహజత్వంతో కూడుకున్న నిరాడంబర కథనాలుగా చూపించే వారు. డైలాగుల మోత, మెలో డ్రామా వుండేవి  కాదు. ఇదంతా తర్వాత తొలివ్యాపార యుగంలో హీరోయిజాల, వూర హీరోయిజాల కొత్త ట్రెండ్ లో  తిరగబడింది. వాస్తవికత, సహజత్వాలనేవి జవసత్వాలు చాలించి కూర్చున్నాయి. ఒవరాక్షన్లు, అతి డైలాగులు, రక్త స్నానాలు, బూతు జలకాలూ, మెలో డ్రామాలు, నాటకీయతలూ, అమల్లోకి వచ్చాయి. మలి (కల్తీ) వ్యాపార యుగంలోనూ గత నాల్గైదు ఏళ్ల క్రితం వరకూ ఇదే పరిస్థితి. ఈ పరిస్థితి ఇప్పుడు కాస్త మారుతోంది. అంటే నాటి మలి స్వర్ణయుగంలోకి ప్రయాణం కడుతోంది. అప్పటి సహజత్వాలు, అప్పటి వాస్తవికతలు, అప్పటి తక్కువ సంభాషణలు, అప్పటి తేటదనాలే కాకుండా, అప్పటి ప్రయోగాత్మక ప్రయత్నాలూ ఇప్పుడు కనబడుతున్నాయి. అయితే ఈ ప్యాకేజీలో ఒకటే లోపం – మలిస్వర్ణ యుగపు కథ చెప్పే టెక్నిక్, అప్పటి డైనమిక్స్ మచ్చుకైనా కానరాకపోవడం. అసలు కథనాల్లో డైనమిక్స్ అంటే ఏమిటో, అవెలా ఏర్పడతాయో, వాటి ప్రయోజనాలేమిటో అసలే అర్ధంజేసుకోలేక పోవడం.  

          దొంగరాముడు మలిస్వర్ణ యుగపు 1955 లో విడుదలైంది. ఇప్పుడు చరిత్ర పునరావృతమవుతున్నట్టు, లపాకీ విలువల మలి (కల్తీ) వ్యాపార యుగం, తెలియకుండానే నాటి మలిస్వర్ణ యుగపు సొగసులు అద్దుకుంటున్నఈ చారిత్రక మలుపులో -  సృజనాత్మకతా పరంగా దొంగరాముడ్ని పరిచయం చేసుకోవాల్సిన అవసరముందని పక్కాగా తేలింది. ఈ కల్తీ యుగం తర్వాత మిగిలేది యుగాంతమేనేమో తెలీదు. ‘మేరా నామ్ జోకర్’ లో రాజ్ కపూర్ పాడినట్టు - ఈ సర్కస్ మూడు గంటల షో...మొదటి గంట బాల్యం, రెండో గంట యౌవనం, మూడో గంట వృద్ధాప్యం...ఆ తర్వాత – ఖాళీ ఖాళీ కుర్చీలే, పిచ్చుకలెగిరి పోయిన గూళ్ళే... లాంటి పరిస్థితి తెచ్చిపెట్టుకోకూడదంటే, ఇంకా ముసలి సినిమాలు రాయకుండా తీయకుండా వుండాలంటే - కుర్చీలు ఖాళీ అయిపోకుండా వుండాలంటే – పరవళ్ళు తొక్కిన మలిస్వర్ణ యుగంతో గుణాత్మకంగా బంధుత్వాన్ని కలుపుకోవాల్సిందే.

***

       దొంగ రాముడులో డైనమిక్స్ ఎక్కువ. కథ నిదానంగా దాని సమయం తీసుకుంటూ సాగినా, దృశ్యాల్లో కన్పించే డైనమిక్స్ ఎక్కువ. హీరో చిన్నప్పటి కథ పూర్తవడానికి 25 నిమిషాలు పడుతుంది. అప్పుడు మాత్రమే ఎదిగిన హీరోగా దొంగరాముడు (అక్కినేని నా గేశ్వర రావు) కనిపిస్తాడు. ఆ తర్వాత ఇంకో 15 నిమిషాలకి గానీ హీరోయిన్ సీత (సావిత్రి) కన్పించదు. ఆ తర్వాత 5 నిమిషాలకి గానీ ఇంకో ముఖ్యపాత్ర దొంగరాముడి చెల్లెలు లక్ష్మి (జమున) తెరపైకి రాదు. అంటే నాగేశ్వరరావు, సావిత్రి, జమునలు వంటి ప్రముఖ తారలు ప్రేక్షకులకి తెరమీద కన్పించడానికి అరగంట నుంచీ ముప్పావు గంట సమయమూ  తీసుకుంటారన్న మాట. అప్పటికి ఆక్కినేని –సావిత్రిల సూపర్ హిట్ దేవదాసు విడుదలై రెండేళ్ళయింది. అయినప్పటికీ కూడా అంతటి పాపులర్ తారల ఇమేజిని, ఫాలోయింగ్ నీ దృష్టిలో పెట్టుకుని దొంగరాముడు కథ చేయలేదు. అప్పట్లో ఇంకా హీరోయిజాలు ప్రారంభం కాలేదు కాబట్టి, తారలు కాకుండా కథ, అది తీసుకునే సమయమే ప్రధానమైంది. తర్వాత వ్యాపార యుగం నుంచీ ప్రారంభమైన తారల గ్లామర్ హంగూ ఆర్భాటాలతో పోలిస్తే, మలిస్వర్ణ యుగంలో కన్పించేది గ్లామర్ లేని పాత్రలే. ఏవైతే 1970 లలో ఆర్టు సినిమాలంటూ రావడం ప్రారంభించాయో, వాటిలో వుండే బీదాబిక్కీ తరహా గ్లామర్ లేని సామాన్య పాత్రల్నే మలిస్వర్ణ యుగంలో సహజత్వానికి ధర్మాసనం వేస్తూ ప్రేక్షకులకి అందించారు. 

          దొంగరాముడులో ఇంకో ముఖ్య పాత్ర కన్పించదు. అది విలన్ పాత్ర. విలన్ లేకుండానే దొంగరాముడికి కష్టాలుంటాయి. అతడి చేష్టలు చాలు తనకి తానే విలన్ అవడానికి. 

          దొంగరాముడు నిర్మాత దుక్కిపాటి మధుసూదన రావు; దర్శకుడు – స్క్రీన్ ప్లే రచయిత కెవి రెడ్డి, కథ కెవి రెడ్డి, డివి నరసరాజు, దుక్కిపాటి మధుసూదన రావు; మాటలు డివి నరసరాజు, సంగీతం పెండ్యాల, ఛాయాగ్రహణం ఆడి ఎం ఇరానీ, ఇతర తారాగణం జగ్గయ్య, రేలంగి, ఆర్ నాగేశ్వరరావు, సూర్యకాంతం తదితరులు. 

          దొంగరాముడు కథ అరగంటకోసారి రిపీటవుతూ వుంటుంది. దీంతో మూడు క్లయిమాక్సులు వున్నట్టుగా అన్పిస్తుంది. భవిష్యత్తులో 1998 లో రన్ లోలా రన్ లాంటి మూడు క్లయిమాక్సుల మూవీ వస్తుందని అప్పుడే వూహించారేమో. కొన్ని అలా జరిగిపోతాయి. 

          దొంగరాముడు చిన్నప్పుడు అలా చేసి వుండకపోతే జైలుకి వెళ్ళేవాడు కాదు. విడుదలై  పెద్దోడుగా అలా చేసి వుండక పోతే మరోసారి జైలుకి వెళ్ళే వాడు కాదు. మళ్ళీ విడుదలయ్యాక అలా కూడా చేసి వుండక పోతే ఇంకోసారీ జైలుకి వెళ్ళే వాడే కాదు. మరి ఏంచేసి వుండాలి దొంగరాముడనే వాడు?

 రేపు!

―సికిందర్

691 : స్పెషల్ ఆర్టికల్

          2010 ఆస్కార్ ఉత్తమ విదేశీ చిత్రం అవార్డు పొందిన అర్జెంటీనా మూవీ ‘ది సీక్రెట్ ఇన్ దెయిర్ ఐస్’ ఒక అద్భుత చిత్రరాజం. చూస్తే మరిచిపోవడం కష్టం. నిర్మాత, దర్శకుడు, రచయిత, ఎడిటర్ జువాన్ జోస్ కాంపెనెల్లా 1979 నుంచీ సినిమాలు తీస్తున్నా, ఎట్టకేలకు 2010 లో ఆస్కార్ అవార్డుకి నోచుకుని అంతర్జాతీయ గుర్తింపు పొందాడు. ఎడురాడో సచేరీ  అనే రచయిత రాసిన ‘లా ప్రెగంటా డీ సాస్ ఒజొస్’ (వారి కళ్ళల్లో ప్రశ్న) నవలని చిత్రానువాదం చేసి తెరకెక్కించాడు దర్శకుడు కాంపెనెల్లా. ఇంజనీరింగ్ ఐదో సంవత్సరం జా యినయ్యే రోజు,  ‘ఆల్ దట్ జాజ్’ అనే సినిమా చూశాక, కాలేజీలో జాయినవ్వడం మానేసి దర్శకుడవ్వాలని అప్పటికప్పుడు నిర్ణయించుకున్నాడు. ఆ నిర్ణయం ఇలా ఆస్కార్ కి చేర్చింది...  

        ‘ది సీక్రెట్ ఇన్ దెయిర్ ఐస్’ సినిమా చివరి వరకూ చూస్తే,  సినిమా తీసిన విధానం ఎంతో జాగ్రత్తగా నవలని మనం చదువుతున్నట్టే వుంటుంది. ఇది పూర్తి డ్రామా (నాటకీయత) చిత్రమూ కాదు. రహస్యాన్ని ఛేదించడమనే మిస్టరీ, శృంగారం అనే రసాలు కలగలిసిన చిత్రం. ఇందులో సినిమాని  ముందుకు నడిపేది రహస్య ఛేదన అనే మిస్టరీనే కాబట్టి రహస్య ఛేదనలో రహస్యంగా ఏదో జరగాలి. దాని వెనుకున్న అంతుచిక్కని రహస్యాన్ని ఛేదించాలి. అలా దీన్లో అంతుచిక్కని రహస్యం దాగున్నది ఏమిటి? దీనిలో చర్చించిన విలువలు ఏమిటి?

         ఈ సినిమా మొదట్లో అతను అంతర్ముఖుడు. తనలో వున్న భావాలు బయటకు తెలుపలేడు బెరుకు వల్ల. సినిమా చివరికి వచ్చే సరికి బహిర్ముఖుడుగా మారతాడు  ధైర్యం వల్ల. ఇవే ఈ సినిమాలో విలువలు. ఇది నాన్‌లీనియర్‌ స్ట్రక్చర్‌లో నిర్మితమైన కథనం.

          సినిమా ప్రారంభంలో సోలెడాడ్ విలామిల్ (కధానాయిక), కథానాయకుడు రికార్డో డారిన్‌ వైపు మౌనంగా, ఆర్తితో, నిరాశగా చూస్తుంటుంది. ఆమె చూపుల్లో అతను వెనక్కి వస్తాడనే భావన ఎక్కడో కనిపిస్తుంది. అమె చుట్టూ వున్న ప్రపంచం చలిస్తూ వుండగా, ఆమె నిశ్చలంగా వుంది. తనెక్కడో ఆగిపోయింది -  అతను బ్యాగ్ అందుకుని ట్రైన్ ఎక్కుతాడు. అతనికి రావాలనే వుంది, తనలోనే ఏదో తనని ముందుకు నడిపిస్తుంది. కాదు వెనక్కిలాగుతుంది. తన స్వంతమైన దాన్ని దూరం చేసుకునేలా చేస్తుంది. ట్రైన్ కదులుతుంది. ఆమె పరిగెడుతూ ట్రైన్‌ని అందుకోవాలని చూస్తుంది, అతను ట్రైన్‌లో నుండి ఆమెని చూస్తుంటాడు. ట్రైన్ వేగాన్ని అందుకోలేని తను నిలబడుతుంది. ఇద్దరి మధ్య దూరం పెరుగుతూనే వుంది. ఇమేజ్ బ్లర్ అవుతూ, లాగ్ అవుతూ వున్న, ట్రాక్/డాలీ అవుట్ షాట్. దూరం కావాలని సృష్టించుకున్నది, కృత్రిమమైనది. దూరం ఎందుకు? కారణం ఏమిటి? కథ ముందుకు వెళుతున్న కొద్దీ తెలుస్తుంది.

          రాయటం, చెరపటం, మనసు సంతృప్తి కలిగే దాకా మళ్ళీ రాయటం అతనికి అలవాటే. రాయటం అతని ప్రవృత్తి. అతను అంతర్ముఖుడు. తనలో వున్నది తనలోనే దాచుకునే వ్యక్తి, మాటల్తో బయటికి చెప్పలేడు రచయిత కదా. భావాల్ని అక్షరాల్లో వ్యక్తీకరించటం అలవాటే. వయసు మీద పడింది. మనం చూసిన యువకుడు కాదతను. కథని రాయటం ప్రారంభించగానే అనేకానేక సంఘటనలు ఊహల్లో మొదులుతాయి. అవన్నీ గతంలో తన అనుభవాలే చూసినవి లేదా విన్నవి. విసుగొచ్చి పడుకుంటాడు. నిద్రలో లేచి రాస్తాడు.  పొద్దుటే దాన్ని తీసి చూస్తాడు. భయం అనే రాసాడు రాత్రి. దేనికి భయపడుతున్నాడు? కారణం ఏమిటి? కథా గమనంలో క్రమంగా అర్ధమవుతుంది.

       రచన ప్రవృత్తి ఐతే, అతని వృత్తి ప్రభుత్య న్యాయ ప్రతినిధి. కథ వెనక్కి వెళ్తుంది. ఆమె అతని పై అధికారి. తప్పని పరిస్థితుల్లో కేసు విచారణకి వెళ్తాడు.  చనిపోయింది కార్లా క్వెవెడో అనే టీచర్. భర్త పాబ్లో రాగో అనే బాంక్ క్లర్క్. అత్యంత అమానవీయ స్థితిలో రక్తపు మరకలతో వున్న ఆమె మృతదేహం నగ్నంగా పడి వుంటుంది. ఎవరు చంపారో ఆధారాలు లేవు. ఈ రహస్యాన్ని ఛేదించాలి. ఇదే కథ మొదలైన  15 నిమిషాల్లో పడే హుక్. ఇక కేసుని ఛేదించటం, తనపై అధికారిణి పై ప్రేమని వ్యక్తం చెయ్యటం, రెండూ జరుగుతాయా జరగవా అనే ఆసక్తిని కథ రేకెత్తిస్తుంది. 

          విచారణ మొదలవుతుంది. భర్తపై అనుమానం లేదు,  హంతకుడెవరో తెలీదు. ఆమె జీవితాన్ని తరచి తరచి శోధిస్తారు. ఎవరిపై ఎలాంటి అనుమానమూ కలిగే అవకాశం లేదు. ఆ ఇంట్లో హత్య జరిగిన సమయంలో ఇద్దరు తాపీ పనివాళ్లు పక్కన ఇంట్లో పని చేస్తున్నారని తెలుస్తుంది. రొమానో అనే అధికారి వారిని పట్టుకున్నాడని తెలుస్తుంది. వాళ్ళని విచారించడానికి జైలుకి వెళ్తాడు రికార్డో డారిన్. వారిద్దరు అమాయకులని అర్ధమవుతుంది. ఈ కేసుని కప్పి పుచ్చే ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయా? అసలు హంతకుడెవరు? రొమానోనే అసలు హంతకుడ్ని తప్పిస్తున్నాడని రికార్డో అతనితో గొడవపడతాడు.

         రికార్డో సహాయకుడు గిలిరెమో ఫ్రాన్సెసా తాగుబోతు, ఇంట్లో ఈ విషయమై భార్యతో గొడవ అతను తాగి పడిపోయే స్థితిలో రికార్డో అతన్ని ఇంట్లో దిగబెడుతుంటాడు.కథలో కీలకమైన మలుపు (ప్లాట్ పాయింట్ -1. 30 నిమిషాలు) రికార్డో - కార్లా ఫొటోలని తిరగేస్తూ దాన్లో ఒక వ్యక్తిని అనుమానిస్తాడు. అతని వివరాలు తెలుసుకునే ప్రయత్నం చేస్తే చిన్ననాటి స్నేహితుడని తెలుస్తుంది. భర్త అతను ప్రస్తుతం ఎక్కడున్నాడో తెలుసుకునే ప్రయత్నం చేస్తాడు. కార్లా బ్యూనస్ ఏర్స్ కి వచ్చాక ఆమె, జేవియర్ గోడినో ఇద్దరు కలుసుకోలేదని తెలుస్తుంది. విచారణ కొనసాగుతుంది. అతను పని చేసే చోట విచారిస్తారు. అతనికి రాత్రి ఫోన్ వచ్చిందని అది రాగానే అతను అక్కడి నుండి వెళ్ళిపోయాడని తెలుస్తుంది. పై అధికారులు కేసుపై ఆసక్తి కనబరచరు. అతని తల్లి ఇంటిని సోదా  చేసే అవకాశం రికార్డోకి ఇవ్వరు. తోటి అధికారితో కలిసి అనుమతి లేకుండా ఇల్లు  శోధిస్తాడు. పాత ఉత్తరాలు దొరుకుతాయి. ఈ విషయం తెలిసిన పై అధికారులు అనుమతి లేకుండా అనుమానితుడి ఇల్లు శోధించినందుకు మందలిస్తారు. దొరికిన లేఖల్లో ఎలాంటి ఆధారాలు వుండవు. కథ రెండో అంకం మధ్య భాగానికి వచ్చే సరికి (మిడ్ పాయింట్ - షుమారు 60 నిమిషాలు) కీలకమైన మలుపు తిరుగుతుంది.

          అతన్ని తామెందుకు కనిపెట్టలేకపోతున్నామో తాగుబోతు సహఅధికారి వివరిస్తాడు. అతను ప్రతిసారి ఉద్యోగాలు మారుతున్నాడు, చిరునామాలు మారుస్తున్నాడు. కానీ ప్రతి వ్యక్తిలో మార్పు చెందని విషయం ఒకటి వుంటుంది. మనం ప్రత్యేకంగా కనిపించడానికి ఏదైనా మార్చగలం కానీ ఆ ఒక్క విషయాన్ని మార్చలేము. అదే ఆ వ్యక్తికున్న మోహం. మనం దేన్నయితే అధికంగా ఇష్టపడతామో దాన్ని మోహిస్తాం.  దాన్ని మార్చుకోలేం.  అది మన అలవాటుగా మారుతుంది. నువ్వు మన పై అధికారిపై ప్రేమ నుండి తప్పించుకోలేవు, నేను తాగకుండా వుండలేను, ఇవే మన అంతరంగం నుండి పుట్టిన కామనలు. అలాగే అతనికి ఫుట్‌బాల్ అంటే ఇష్టం. అతన్ని అక్కడే దొరకపట్టొచ్చు అని చెప్తాడు.ఫుట్‌బాల్ మైదానానికి వెళ్తారు అతను దొరుకుతాడు. కానీ నేరాన్ని అంగీకరించడు. రికార్డీ ప్రియురాలు పై అధికారిణి అతని మనఃతత్త్వాన్ని పసిగట్టి అతన్ని పరీక్షిస్తుంది. ఈ సన్నివేశం అత్యద్భుతంగా చిత్రీకరించారు. రచించిన విధానం అమోఘం. అతనికి శిక్ష పడేలా చేస్తారు.

       అతను కొన్ని రోజుల తర్వాత వాళ్ల ఎదురుగా బయట తిరుగుతూ కనిపిస్తాడు. వాళ్లకి కనిపించిన మొదటిసారి లిఫ్ట్‌లో సన్నివేశం భయం గొలుపుతుంది. ఈ స్థితికి వచ్చే సరికి కథలో మనం పూర్తిగా లీనమై వుంటాం. రికార్డీ పై అధికారిణీ ప్రియురాలికి పెళ్ళి కుదురుతుంది. ఏదైనా చివరి క్షణంలో చెప్తాడని చూస్తుంది కానీ చెప్పడు. రికార్డోని చంపడానికి వచ్చిన హంతకులు అతని సహచరుడు తాగుబోతుని చంపేస్తారు. చిత్ర ప్రారంభంలో చూసిన సన్నివేశం వస్తుంది. ఆమెకి తను సరికాదని తన ప్రేమని వ్యక్తిం చేయలేక అతను ఆమె నుండి దూరంగా వెళ్ళిపోతాడు.

          చాలా ఏళ్ల తర్వాత చనిపోయిన అమ్మాయి భర్తని కలవడానికి వెళ్తాడు. జరిగిందేదో జరిగిపోయింది ఇక నువ్వు వెళ్లు, అందరూ మర్చిపోయారు, నీ ఙ్ఞాపకాల్లోంచి ఆ సంఘటన తీసివెయ్యి అంటాడు. ఇది కీలకమైన మలుపు (ప్లాట్ పాయింట్ -2. 100  నిమిషాలు)  హంతకుడ్ని తనే చంపానని చెప్తాడు.  ప్రవర్తన అనుమానాస్పదంగా వుండి తన భయాన్ని జయించి వెళ్లిన వాడు వెళ్లినట్టే వెళ్ళి తిరిగి దొడ్డి దారిన అతని ఇంటిని పరిశీలిస్తాడు. అతను ఒక గదిలోకి భోజనం తీసుకెళ్తూ కనిపిస్తాడు. అక్కడ చూసిన దృశ్యం ఒళ్లు గగుర్పాటుని కలిగిస్తుంది.

          అతడు ధైర్యంగా రహస్యాన్ని ఛేదించాడు. చివరికి తన ప్రేమని సాధిస్తాడు. దాన్లోనూ ధైర్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు. పెళ్లయింది అని ఆమె చెప్పినా తన ప్రేమని ధైర్యంగా వ్యక్తం చేస్తాడు. మొదట సన్నివేశంలో భయంతో తనకి దూరమైన అమ్మాయి మనసు గెలుస్తాడు. 

          ఈ మూవీని సినిమా వర్గాలు ఎందుకు చూడాలంటే...
          1. పాత్రలమధ్య భావోద్వేగాల ట్రాక్
          2. హిచ్ కాక్ టైపు ట్విస్టులు
          3. పాత్ర రచన చేయడం ద్వారానే రహాస్యాన్ని ఛేదించే కథనం
          4. లవ్, మర్డర్, రాజకీయం జానర్ల కలబోత
 ―మూల్పూరి. ఆదిత్య చౌదరి.