డార్క్ మూవీస్ లో ప్రధానంగా నాల్గు రకాల పాత్రలుంటాయి : పోలీస్ హీరో - లేదా నిందితుడైన హీరో, హీరోయిన్, వాంప్, విలన్ అనేవి. ముందుగా పోలీస్ హీరో పాత్రని పరిశీలిస్తే, ఒకప్పుడు ఫిలిం నోయర్ సినిమాల్లో హీరో వచ్చేసి ప్రైవేట్ డిటెక్టివ్ గా వుండేవాడు. నియో నోయర్ ప్రారంభమయ్యాక ప్రైవేట్ డిటెక్టివ్ స్థానంలోకి పోలీసు అధికారి వచ్చాడు. తెలుగు సినిమాల్లో కొమ్మూరి డిటెక్టివ్ పాత్ర యుగంధర్ గా నాగభూషణం, అసిస్టెంట్ రాజుగా కృష్ణ లతో 1971లో ‘పట్టుకుంటే లక్ష’ తీస్తే, ఆతర్వాత 1986 లో వేరే డిటెక్టివ్ పాత్రలతో చిరంజీవితో జంధ్యాల ‘చంటబ్బాయ్’, 1992 లో మోహన్ బాబు తో వంశీ ‘డిటెక్టివ్ నారద’ తీశారు. ఈ రెండూ హస్యపాత్రలే. హిందీలో రాజ్ కపూర్- రాజేంద్ర కుమార్ లతో తీసిన ‘దో జాసూస్’ (1975) లో జంట డిటెక్టివ్ ల పాత్రలూ హస్యపాత్రలే. సీరియస్ డిటెక్టివ్ పాత్ర హిందీలో కూడా అరుదే. కానీ సత్యజిత్ రే బెంగాలీలో జనజీవనస్రవంతిలో భాగం చేసి పెట్టారు తను తీసిన డిటెక్టివ్ సినిమాల్ని. డిటెక్టివ్ ఫెలూదా పాత్ర సృష్టికర్తా- సినిమా దర్శకుడూ తనే కావడం చేత డిటెక్టివ్ ఫెలూదా పాత్రతో అన్నేసి సినిమాలు తీయడం ఆయనకే సాధ్యమైంది. ఫెలూదా పాత్రతో ఆయన డిటెక్టివ్ సాహిత్యం రాసి ఇంటింటికీ దాన్ని అభిమాన పాత్ర చేసిన ఫలితంగానే సినిమాలతో ఆయనకిది సాధ్యపడింది. ఇప్పటికీ ఈ పాత్రతో టీవీ సిరీస్ తీస్తున్నారు.
కానీ డిటెక్టివ్ పాత్రలకి తెలుగులో ఎప్పుడూ ఆదరణ లేదు. అది సినిమాటిక్ పాత్ర కాలేకపోయింది. కారణం, డిటెక్టివ్ సాహిత్యం ఇతర సాహిత్య ప్రక్రియల్లాగా ప్రధాన స్రవంతిలోకి చేరకపోవడం. ఓ డిటెక్టివ్ నవలతో సినిమా తీస్తే, వాటి కుండే ఓ వర్గం సాహిత్యాలాభిషులు వరకూ మాత్రమే ఆ సినిమా చూస్తే ఏం లాభం? అమెరికాలో డిటెక్టివ్ సాహిత్యానికి అనంతమైన పాఠకలోకం వుంది. అందుకని హాలీవుడ్ లో నోయర్ సినిమాలు విరివిగా వచ్చాయి. డిటెక్టివ్ పాత్ర అక్కడ సినిమాటిక్ అయింది. తెలుగులో డిటెక్టివ్ సాహిత్యమే అంతరిస్తున్నాక మధుబాబు యాక్షన్ హీరో షాడో ప్రవేశించాడు. ఇది వార పత్రికల్లో సీరియల్స్ రూపంలో ఇంటింటికీ తెలిసిన పాత్రే అయ్యింది. అయినా వెండి తెర రూపం ధరించకపోవడానికి కారణం రచయిత మధుబాబు ఒప్పుకోకపోవడమే. ఆ పాత్ర పాఠకుల వూహల్లో వుండిపోవాలేతప్ప, దానికో రూపమివ్వకూడదని ఆయన నిర్ణయించుకున్నారు. ఇది వేరే విషయం, ఇది డార్క్ మూవీ పాత్ర కాదు- యాక్షన్ జానర్ పాత్ర.
తెలుగులో డిటెక్టివ్ పాత్ర సినిమా ప్రేక్షకులందరికీ తెలియకపోయినా, సీఐడీ పాత్రని గుర్తు పట్టి అందరూ అభిమానించే వాళ్ళు ఒకప్పుడు. సీఐడీ అంటే పోలీసు విభాగపు ఉద్యోగియే కాబట్టి సినిమాటిక్ గా ఆ పాత్రని స్వీకరించారు ప్రేక్షకులు. 1965 లో ఈ పాత్రతో ఎన్టీ ఆర్ నటించిన ‘సీఐడీ’ హిట్టయ్యింది. సీఐడీ అంటే క్రైం ఇన్వెస్టిగేషన్ డిపార్ట్ మెంట్ అధికారి అని అర్ధం. కొన్ని కుటుంబ సినిమాల్లో కూడా అప్పుడప్పుడు ఒక సీఐడీ పాత్ర వుండేది. రానురానూ ఈ సీఐడీ పాత్రని చులకనగా చిత్రీకరిస్తూ, హాస్య నటులకి కూడా ఈ పాత్రని అప్పగిస్తూ తెరమరుగు చేశారు. సీఐడీ పాత్ర కూడా చనిపోయింది.
ఇక ఎస్సై వచ్చాడు. ఈ ఎస్సై పాత్రకి నోయర్ సినిమాలో- లేదా డార్క్ మూవీస్ లో స్వతంత్రంగా ఎలాటి స్థానమూ లేదు, వుండడానికీ వీల్లేదు. నోయర్ మూవీస్ లో కథలు ఓ దొంగతనం లేదా ఓ మోసం లాంటి చిన్న చిన్న నేరాల చుట్టూ వుండవు. హత్య వంటి పెద్ద నేరాల గురించే వుంటాయి. యాక్షన్ జానర్ లో ఈ హత్య కేసుల్లో స్వయంగా దర్యాప్తు చేసే ఎస్సై పాత్ర మనకి కన్పిస్తూంటాడు. ఇది లాజిక్ వుండని యాక్షన్ సినిమాలకే సరిపోతుంది.
డార్క్ మూవీస్ కి వాస్తవికత కావాలి. పోలీసు వ్యవస్థ, దాని పనితీరు ఎలా వుంటాయో వున్నదున్నట్టూ చూపించాలి, ఎలాటి దాటి వేతలూ పనికిరావు. అంటే హత్య కేసుని ఎస్సై పాత్ర దర్యాపు చేస్తున్నట్టు చూపించినా, అతడి పై అధికారి సర్కిల్ ఇన్స్ పెక్టర్ (సీఐ) పర్యవేక్షణలో చేస్తున్నట్టు చూపించాల్సిందే. హత్య కేసులు సి ఐ పరిధిలో వుంటాయి. ఈయన్నే ఇన్స్ పెక్టర్ అని కూడా అంటారు. అయితే ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రని హీరో కిస్తే పెద్ద వయసు పాత్ర అనే ఫీలింగ్ వస్తుందన్న సంశయంతో హీరోని యంగ్ ఎస్సైగానే చూపిస్తూ వస్తున్నారు. ఇది డార్క్ మూవీ జానర్ మర్యాదని దెబ్బ తీసేపని. యాక్షన్ మూవీ కైతే తీసుకోవచ్చు.
16- డి లో నేరుగా హత్యకేసు దర్యాప్తు చేస్తూ ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రలో సీనియర్ నటుడు రెహమాన్ కన్పిస్తాడు. అలాగే కహానీ -2 లో హత్య కేసుని దర్యాప్తు చేస్తూ సీనియర్ నటుడు ఖరజ్ ముఖర్జీ ఇన్స్ పెక్టర్ గా వుంటాడు, అతడి నేతృత్వంలో యంగ్ నటుడు అర్జున్ రాం పాల్ ఎస్సైగా వుంటాడు. అంటే ఒక సీనియర్ నటుడికి ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రనిచ్చి అతనే హీరోగా నేరుగా హత్య కేసు దర్యాప్తు చేస్తున్నట్టు చూపించడం ఒక పధ్ధతి; యంగ్ నటుణ్ణి ఎస్సైగా చూపిస్తూ అతను ఇన్స్ పెక్టర్ నేతృత్వంలో కార్య క్షేత్రంలో దూకినట్టు హీరోగా చూపించడం రెండో పధ్ధతి. ఈ రెండూ కాక ఇంకో పద్దతి లేదు. వుంటే అది జానర్ మర్యాద తప్పడమే.
జానర్ మర్యాద తప్పితే సినిమా ఎక్కడ తేడా కొడుతోందో ప్రేక్షకులకి మాటల్లో చెప్పగలిగే పాండిత్యం లేకపోయినా, వాళ్ళ అంతరంగానికి తెలుస్తూంటుంది. అంతరంగాన్ని మభ్యపెట్టి ఎవ్వరూ తప్పించుకోలేరు. కాబట్టి జానర్ మర్యాద విషయంలో అడ్డగోలుతనం పనికిరాదు. అది ఒక్కో కోటి రూపాయలని లెక్కెట్టి ఆ అడ్డగోలుతనపు హోమానికి ప్రీతిపాత్రం చేయడమే. దర్యాప్తు అధికారులుగా అట్టహాసంగా బిల్డప్పు లిస్తూ ఎసిపి, డిసిపి పాత్రల్ని చూపించడం కూడా వాస్తవిక డార్క్ మూవీ జానర్ లక్షణం కానే కాదు. అది లాజిక్ అవరంలేని యాక్షన్ జానర్ లక్షణం. వీడు లాజిక్ వుండని రొడ్డకొట్టుడు యాక్షన్ జానరేదో చూపిస్తున్నాడులే అని అర్ధం జేసుకుని, వెండి తెరమీద సినిమాని దాని ఖర్మానికి వదిలేసి, రెస్టు పుచ్చుకోవడానికి వెళ్ళిపోతుంది ప్రేక్షకుల అంతరంగం కాబట్టి బాధ వుండదు. ఒకసారి వాస్తవికత అంటూ హింట్ ఇచ్చి వాస్తవికతకి ఎగనామం పెడుతూ పోతే మాత్రం అంతరంగం మేల్కొని వుండి పొడుస్తూ వుంటుంది ప్రేక్షకుల్ని. ఇదీ జానర్ మర్యాద సైకో ఎనాలిసిస్.
డార్క్ మూవీస్ లో హీరోని సినిమాటిక్ గా, ఈ జానర్ కి తగ్గట్టుగా ఎస్సై పాత్రగా చూపించాలంటే ఒకటే మార్గం : అతను ఇన్స్ పెక్టర్ కింద పనిచేస్తున్నట్టు చూపించడమే. ఎందుకంటే అసలు దర్యాప్తు అధికారి ఇన్స్ పెక్టరే. ఈయన్ని ఇన్వెస్టిగేషన్ ఆఫీసర్ (ఐఓ) అంటారు. కోర్టులో సాక్ష్యమిచ్చేది ఐఓ గా ఈయనే తప్ప, ఎస్సై కాదు. ఇన్స్ పెక్టర్ నే హీరోగా చూపించాలంటే సీనియర్ నటుడు వినా మార్గాంతరం లేదు, యంగ్ హీరోని ఇన్స్ పెక్టర్ అంటే బావుండదు కాబట్టి. ఎసిపి, ఏఎస్పీ లవంటి ఐపీఎస్ పోస్టులు డైరెక్టు పోస్టులు. ఐపీఎస్ చదివిన యంగ్ హీరో పాత్ర నేరుగా ఈ పోస్టుల్లోకి వెళ్ళవచ్చు. కానీ ఇన్స్ పెక్టర్ అవాలంటే ఎలాటి కోర్సులూ, డైరెక్టు పోస్టింగులూ వుండవు. ఎస్సైగా పనిచేసి సీనియారిటీ ప్రకారం ఇన్స్ పెక్టర్ గా ప్రమోషన్ పొందాల్సిందే.
ఈ ఇన్స్ పెక్టర్ తర్వాత డీఎస్పీ గా ప్రమోట్ అవచ్చు. పోలీసు వ్యవస్థ రెండు విధాలుగా వుంటుంది : జిల్లా పోలీసు వ్యవస్థ, నగర కమీషనరేట్ వ్యవస్థ. జిల్లాకి ఎస్పీ ఉన్నతాధికారిగా వుంటాడు. ఈయనకింద ఏఎస్పీలు, డివిజన్ కొకరు చొప్పున డీఎస్పీలు, డీఎస్పీల కింద సర్కిల్ కొకరు చొప్పున ఇన్స్ పెక్టర్లు, ఇన్స్ పెక్టర్ల కింద వాళ్ళ సర్కిల్స్ లో పోలీస్ స్టేషన్ కొకరు చొప్పున ఎస్సైలూ వుంటారు.
నగర కమీషనరేట్ వ్యవస్థలో కమీషనర్, ఆయన కింద డిసిపిలు, డిసిపిల కింద ఎసిపిలు, ఎసిపిల కింద సర్కిల్ కొకరు చొప్పున ఇన్స్ స్పెక్టర్లు, ఇన్స్ పెక్టర్ల కింద వాళ్ళ సర్కిల్స్ లో పోలీస్ స్టేషన్స్ లో ఒకరి కంటే ఎక్కువమంది ఎస్సైలూ వుంటారు.
ఫార్ములా యాక్షన్ మూవీస్ లో ఎలా చూపిస్తారంటే నగరంలో ఎస్పీ ధూంధాం చేస్తూంటాడు. నగరంలో ఎస్పీ పోస్టే వుండదని ఇంగితం చెప్తున్నా అలాగే చూపిస్తారు. కానీ డార్క్ మూవీ కథ నగరంలో జరిగితే కమీషనరేట్ వ్యవస్థని, జిల్లాల్లో ఎక్కడైనా కథ జరిగితే ఎస్పీ వ్యవస్థనీ ఖచ్చితంగా వేర్వేరుగా చూపించాల్సిందే.
డార్క్ మూవీస్ లో హీరోకి ఎస్సై పాత్ర తర్వాత, సినిమాటిక్ గా పనికొచ్చే మరికొన్ని పాత్రలున్నాయి : క్రైం రిపోర్టర్, క్రిమినల్ లాయర్, క్రైం నవలా రచయిత అన్నవి. హిందీ ‘మనోరమ- సిక్స్ ఫీట్ అండర్’ లో హీరో అభయ్ డియోల్ పాత్ర డిటెక్టివ్ నవలా రచయిత పాత్రే. నానా పాట్లు పడి పోలీసులకి సమాంతరంగా హత్య కేసు పరిశోధిస్తూంటాడు. ఇక క్రైం రిపోర్టక్ కీ లాజికల్ గా హత్య కేసుల్ని పరిశోధించే అనుమతి వుంటుంది. అలాగే క్రిమినల్ లాయర్ పాత్ర కూడా పాపులరే. దీనికోసం 1960 లోరాజేంద్ర కుమార్ తో బీఆర్ చోప్రా తీసిన ఖానూన్ (చట్టం) అనే బిగి సడలని క్లాసిక్ హిట్ చూడాల్సిందే. ఇంకా క్రిమినల్ లాయర్ పాత్రకోసం ఎర్ల్ స్టాన్లీ గార్డెనర్ సృష్టించిన నవలా పాత్ర పెర్రీ మేసన్ తో వచ్చిన హాలీవుడ్ సినిమాలూ, టీవీ సిరీస్ లూ యూట్యూబ్ లో విరివిగా దొరుకుతాయి, అవి చూడవచ్చు.
డార్క్ మూవీ హీరోగా ఎస్సైకి ప్రత్యాన్మాయంగా క్రైం రిపోర్టర్, క్రైం రైటర్, క్రిమినల్ లాయర్ మొదలైన పాత్రలు మాత్రమే సినిమాటిక్ న్యాయాన్ని చేకూరుస్తాయని గ్రహించాలి. ఎప్పట్నించో నగరాల్లో ప్రైవేట్ డిటెక్టివ్ ఏజెన్సీలున్నాయి. ఇవి ప్రజల దృష్టికి అంతగా రావడంలేదు. సినిమా ప్రేక్షకులు కూడా వీటిని సినిమాటిక్ గా తీసుకోవడంలేదు. 2014 లో విడుదలైన తమిళ డబ్బింగ్ ‘భద్రమ్’ లో హీరో అశోక్ సెల్వన్ ది ఒక డిటెక్టివ్ ఏజెన్సీలో పనిచేసే ప్రైవేట్ డిటెక్టివ్ పాత్ర. ఇది సినిమాటిక్ గా వర్కౌట్ కాలేదు. డిటెక్టివ్ ఏజెన్సీలు హత్యకేసుల జోలికి వెళ్ళే అనుమతి లేదు. వాటికి చీటింగ్, ఫ్రాడ్, బ్యాక్ గ్రౌండ్ చెక్, మిస్సింగ్ కేసులు, కార్పోరేట్ గూఢచర్యం. ఇన్సూరెన్స్ మోసాలు, ఆస్తి వివాదాలు వంటి పరిధుల్లోనే లైసెన్సులు వుంటాయి. ప్రైవేట్ వ్యక్తులు, కంపెనీలు వీటి సేవలు పొందుతారు తప్ప, పోలీసులు వీటి సహాయం తీసుకోరు. ఈ డిటెక్టివ్ ఏజెన్సీలు సినిమా ప్రేక్షకుల కరుణా కటాక్షాలకి దూరంగానే వుండిపోతున్నాయి. డిటెక్టివ్ అన్న పదమే ఇప్పటికీ తలకెక్కడం లేదు మెజారిటీ సంఖ్యలో జనాలకి. సినిమా ఫీల్డులోనూ చాలామందికి డిటెక్టివ్ ఎవరో తెలీదు.
ఇక నగర పోలీసు వ్యవస్థలో క్రైం బ్రాంచ్ అని వుంటుంది. ఈ క్రైం బ్రాంచ్ లో డిటెక్టివ్ ఇన్స్ పెక్టర్లు వుంటారు. అయినా డిటెక్టివ్ ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రకి సినిమాల్లో ఛాన్సు లేదు. ఎవరో గ్రహాంతర వాసిలా అన్పిస్తాడు. సినిమాల్లో కేవలం ఇన్స్ పెక్టర్ అనే వాడుంటేనే అర్ధంజేసుకో గల్గుతారు ప్రేక్షకులు. తెలుగు డిటెక్టివ్ నవలల్లో క్రైం బ్రాంచే తప్ప పోలీస్ స్టేషన్లు వుండేవి కావు. ఈ క్రైం బ్రాంచుల్లో పనిచేసే డిటెక్టివ్ ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రలు కొన్ని పాపులరయ్యాయి- ఈ డిటెక్టివ్ ఇన్స్ పెక్టర్ పాత్రలు పాఠకుల అభిమాన డిటెక్టివ్ పాత్రలకి సహాయంగా వుండేవి లాజిక్ లేకుండా.
ఇదంతా హీరోని నేర పరిశోధకుడుగా చూపించడం గురించి. ఇక నిందితుడిగా చూపించే డార్క్ మూవీస్ కథలుంటాయి. హత్య కేసు మీదపడి దాంట్లోంచి బయటపడేందుకు చేసే ప్రయత్నాలు. ఇక్కడ హీరో సామాన్యుడై వుంటాడు. అయితే ‘ఖైదీ’ లో చిరంజీవి లాంటి యాక్షన్ హీరో అయివుండడు. డార్క్ మూవీస్ పాత్రలూ కథలూ మేధస్సునే ప్రస్ఫుటింప జేస్తాయి. మేధస్సుతోనే సమస్యా పరిష్కారమనేది వుంటుంది. కాబట్టి ఈ నిందితుడైన సామాన్యుడైన హీరో పోలీసుల్ని కొట్టి పారిపోవడం, బిగ్ యాక్షన్ ఎపిసోడ్స్ కి తెర తీయడం వంటివి వుండవు. ఇలాటి హాలీవుడ్ నోయర్ హీరో పాత్రలు నైరాశ్యంతో వుంటాయి, లోకం మీద కసితో వుంటాయి, తిరుగుబాటు మనస్తత్వంతో వుంటాయి, తన విలువలే ప్రామాణికమన్న ధోరణిలో వుంటాయి. దీనికి ఉదాహరణగా తెలుగు సినిమాలు చూపడం కష్టం. తెలుగులో నోయర్ సినిమాల జాడ లేదు గనుక. హాలీవుడ్ లో 'టాక్సీ డ్రైవర్', 'చైనా టౌన్' లాంటి ప్రసిద్ధ నోయర్ సినిమాలున్నాయి అవి చూడొచ్చు.
బాధితుడైన, లేదా నిందితుడైన హీరో తను నిర్దోషి అని నిరూపించుకోవడానికి ఏదైనా క్లూ పట్టుకుంటాడు. క్లూ కోసమే ప్రయత్నిస్తూంటాడు. ఆ క్లూ అతడికి దొరక్కుండా విలన్ లేదా, పోలీసులు అడ్డు పడుతూంటారు. హీరో చుట్టూ వంచించే, వేధించే, మోసగించే, నమ్మక ద్రోహం చేసే పాత్రలే వుంటాయి. చివరికి న్యాయమే గెలిచినా నోయర్ మూవీస్ ఎలిమెంట్స్ ఇవే- వంచన, వేధింపులు, మోసం, నమ్మక ద్రోహం...
-సికిందర్
