1121 : బుక్ రివ్యూ!

 

 

        కథ రాయడానికి ముందు కథ కోసం అనుకున్న ఐడియా (ప్రారంభ ఆలోచన) ని విశ్లేషించుకోవడం ఎంత ముఖ్యమో చాలా సార్లు చెప్పుకున్నాం. స్క్రీన్ ప్లే పుస్తకాల్లో, స్క్రీన్ ప్లే వెబ్సైట్స్ లో ఎక్కడా స్క్రీన్ ప్లే నేర్చుకోవడం ఐడియా నిర్మాణంతో మొదలు పెట్టుకుని నేర్చుకోవాలని  చెప్పలేదు. ఎందుకో తెలీదు. నేరుగా త్రీయాక్ట్ స్ట్రక్చర్, సీన్ రైటింగ్, క్యారక్టర్ రైటింగ్ వంటి అధ్యాయాలే  పుస్తకాల్లో వుంటున్నాయి. ఒక కథ చేసుకోవాలంటే నేరుగా ఫస్ట్ యాక్ట్, సెకండ్ యాక్ట్, థర్డ్ యాక్ట్ లలో కథని విభజించుకుని స్ట్రక్చర్ లో రాసుకు పోవాలనే పుస్తకాలు చెప్తాయి. మన దగ్గర వన్ లైన్ ఆర్డర్ తో ప్రారంభిస్తారు. రెండూ తప్పే. దేని గురించి రాస్తున్నామో దాని మినీ రూపం లేకుండా యాక్ట్స్ రూపంలోనో, వన్ లైన్ ఆర్డర్ రూపంలోనో నేరుగా కథా విస్తరణ చేయడం వల్లే తలపెట్టిన కాన్సెప్ట్ ఒకటైతే రాసి తీస్తున్న సినిమాలు ఇంకోటై ఫ్లాపవుతున్నాయి. ఇది గమనించే కథని నేరుగా యాక్ట్స్ గానో, వన్ లైన్ ఆర్డర్ గానో రాయడం దగ్గర్నుంచి కాకుండా, అసలా కథ పుట్టడానికి మూల కారణమైన ఐడియా (కాన్సెప్ట్) దగ్గర్నుంచే నిర్మాణాత్మకంగా రాయడం మొదలవ్వాలని గమనించి, ఎనిమిదేళ్ళ క్రితం తెలుగు సినిమాలకి పనికొచ్చే స్క్రీన్ ప్లే స్ట్రక్చర్ వ్యాసాలు రాస్తూ పోయాం. ఇలా ఐడియా నిర్మాణం తర్వాత వెంటనే వన్ లైన్ ఆర్డర్ వేసుకోవడం కూడా కాకుండా, ఈ రెండిటి నడుమ సినాప్సిస్ రాసు కోవాలని కూడా చెప్పుకున్నాం.

        అప్పుడు స్క్రీన్ ప్లే స్ట్రక్చర్ కి అధ్యాయాల క్రమం ఇలా ఏర్పడింది : ఐడియా → సినాప్సిస్ → వన్ లైన్ ఆర్డర్ → ట్రీట్ మెంట్ → డైలాగ్ వెర్షన్. ఇలా ముందుగా ఐడియాని త్రీ యాక్ట్స్ ప్రకారం నిర్మించుకుంటే దాన్ని విస్తరించి అదే త్రీయాక్ట్స్ లో కథని సినాప్సిస్ గా రాసుకుంటే, ఆ సినాప్సిస్ ఆధారంగా త్రీ యాక్ట్స్ లో వన్ లైన్ ఆర్డర్, ట్రీట్ మెంట్ వగైరా పక్కాగా వచ్చేస్తాయి.

        రాస్తున్న కథ స్క్రీన్ ప్లే డీఎన్ఏ అంతా ఐడియాలోనే వుంటుంది స్ట్రక్చర్ రూపంలో. ప్రారంభ ఆలోచన (ఐడియా) ఏ ఏ అంశాలతో కూడి వుంటే అది పటిష్ట కథకి దారితీస్తుందో కూడా మొదటి అధ్యాయంలో వివరించాం. ఈ వ్యాసం కింద లింకుల్ని క్లిక్ చేసి ప్రధాన వ్యాసాన్ని, అనుబంధ వ్యాసాల్నీ చూడొచ్చు. కథకి ఐడియా అనే పునాది నిర్మాణం లేకుండా ఎన్ని స్క్రీన్ ప్లే పుస్తకాలు చదివీ, చదకుండా కథ రాసినా అది వేస్టే.

        ఈ పూర్వరంగంలో గత నెల ‘గుడ్ రీడ్స్’ వెబ్సైట్ చూస్తూంటే, ఒక పుస్తకం మీద దృష్టి పడింది. ఆ పేరు తో అలాటి పుస్తకం ఇంత వరకూ మన దృష్టికి రాలేదు. ఇదే మొదటిది. ఆ పుస్తకం పేరు  ‘ది ఐడియా’ - మన బాపతే!

కథకి ఐడియా నిర్మాణం ఆవశ్యకత గురించి ఇంగ్లీషులో ఒక్క పుస్తకమూ రాలేదు, వ్యాసమూ రాలేదు - స్క్రీన్ ప్లే పుస్తకాలకీ, వెబ్సైట్ వ్యాసాలకీ ఏకైక ప్రాప్తి స్థానమైన హాలీవుడ్ నుంచీ. ఏవైనా వస్తే గిస్తే సినిమా కథకి 50 ఐడియాలు, 100 ఐడియాలూ అంటూ ఐడియాల్ని అమ్మడం గురించే వచ్చాయి, వస్తున్నాయి తప్ప- అసలా ఐడియా నిర్మాణం గురించి కాదు. ఈ నేపథ్యంలో ఇలా ఐడియా నిర్మాణం గురించి ఒక పుస్తకం రావడం అపురూప సన్నివేశమే. ఈయనెవరో మనలాగే ఆలోచించాడు. 2018 లో ఈ పుస్తకం రాశాడు.

        ఎరిక్ బోర్క్ రచయిత, నిర్మాత. ఎమ్మీ, గోల్డెన్ గ్లోబ్ అవార్డుల విజేత. స్క్రీన్ రైటింగ్ ప్రొఫెసరే కాకుండా కోచ్ కూడా. ఈ అనుభవం ఆయన్నో ప్రాథమిక ఆలోచనకి దారితీయించింది... కథల్ని ఓ ఐడియాతోనే రాస్తారు కదా, మరి అక్కడ్నించే స్క్రీన్ ప్లే స్ట్రక్చర్ అనేది మొదలవాలి కదాని. కథా రచనా ప్రక్రియలో మొట్టమొదటి దశ అయిన ఐడియా నిర్మాణమే సినిమా విజయావకాశాలకి కీలకం కదాని. ఈ అవగాహనే ఈ పుస్తకం రాయడానికి పురిగొల్పింది తనని.  

అరవైకి 60 శాతమూ  సినిమా విజయావకాశాలు కథకి విత్తిన ఐడియా పటిష్టతతో సాధ్యమవుతుందనీ, మిగతా 30 శాతం స్క్రీన్ ప్లే స్ట్రక్చర్ తో తీసుకునే సృజనాత్మక స్వేచ్ఛ, అలాగే ఓ 10 శాతం రాత శైలీ సమకూరుస్తాయనీ చెప్తాడు. ఈ దృష్టితోనే పుస్తకం రాశాడు.   

సినిమాల గురించి వింటూంటాం- అబ్బ భలే టెక్నిక్ రా, వామ్మో భలే స్క్రీన్ ప్లే ఇచ్చాడురా నాయనో, మైండ్ బ్లోయింగ్  - అని జబ్బలు చరుచుకోవడం. తీరా చూస్తే అటక మీద అట్టర్ ఫ్లాప్. ఎందుకు అట్టర్ ఫ్లాప్? సారం లేక. కథకి ఐడియా అయితే వుంటుంది, దాని వ్యూహాత్మక పరిపాలన లేక. రాసే టెక్నిక్కులూ, స్క్రీన్ ప్లే స్టయిలింగులూ అన్నం పెట్టే ఐడియా ప్రాముఖ్యాన్ని గుర్తించక. స్క్రీన్ ప్లే అంటే ఏమిటో కడుపు చించుకున్నా తెలియనట్టే, నోటికి అన్నం పెట్టే ఐడియా అంటే ఏమిటో కూడా ప్రమాణ పూర్వకంగా తెలియక. నిర్మాణాత్మక ఐడియా మాత్రమే అన్నం పెడుతుంది, ఇంకేదీ కాదు.

        ఈ పుస్తకం ఐడియా అంతర్నిర్మాణాన్ని చర్చిస్తుంది. హాలీవుడ్ సామ్రాజ్యం అంతర్జాతీయం. మాస్ కమర్షియల్ సినిమాలు హాలీవుడ్ ప్రధాన వ్యాపారం. అలాటి వ్యాపారాత్మక సినిమా కథల్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని ఈ పుస్తకం వుంటుంది. హాలీవుడ్ లో ప్రొఫెషనల్ రచయితలకి ఐడియా ప్రాముఖ్యం గురించి తెలుసు. నెలలూ  సంవత్సరాలూ స్క్రిప్టు రాస్తూ గడుపుతున్నప్పుడు, సమయాన్నీ కష్టాన్నీ వ్యయం చేస్తున్నప్పుడు, దాని మూలం లో ఐడియా అనే సెల్ ఫోన్ టవర్ ప్రసారం సవ్యంగా లేకపోతే, పౌనః పున్యం మ్యాచ్ కాకపోతే, రాసిందంతా వృధా అయిపోతుందని తెలుసు.

        ఐతే ఐడియా గురించి ఇంకేం తెలుసుకోవాలి? రాముడు సీత కోసం లంక కెళ్ళి ఠపీమని రావణుణ్ణి సంహరించాడు. ఇలా కథకి ఇది ఐడియా అనుకుంటే, దీంట్లో సినిమా పరంగా ఏ ఎలిమెంట్లు (మూల తత్వాలు) చూడాలి? ఏక్తా కపూర్ ‘జోధా అక్బర్’ సీరియల్ తీస్తున్నప్పుడు ఒక ఎపిసోడ్ కి రచయితని పిలిచి- ‘చూడూ ఇలా చెయ్, జోధా బాయిని భూతం ఎత్తుకెళ్ళింది. అప్పుడు అక్బర్ వెళ్ళి ఆ భూతంతో పోరాటం చేసి జోధా బాయిని విడిపించుకుని గుర్రమెక్కించుకుని వచ్చాడని ఎపిసోడ్ రాయ్’ అంది.       

అప్పుడా సీనియర్ రచయిత, ‘చరిత్రలో అలా జరిగిందని ఏ మూర్ఖుడూ రాయలేదు, మేడమ్. మనం అలా తీస్తే జనాలు చెప్పులతో కొడతారు మేడమ్’ అన్నాడు. అయినా అలాగే తీయించింది ఏక్తా. ‘జోధా అక్బర్’ అన్నిఎపిసోడ్ల కంటే దీనికే ఎక్కువ టీఆర్పీ వచ్చింది!    

        ఈ వికృత ఐడియాలో ఏక్తా కపూర్ చూసిన ఎలిమెంట్స్ ఏమిటి? హాలీవుడ్ నిర్మాతలూ అమెరికన్ ప్రేక్షకులూ సినిమాలు  ఎమోషనల్ ఎంటర్టయినర్ లుగా వుండాలని కోరుకుంటారు, ఇంటలెక్చువల్ సినిమాలు కాదు. అయినా తీస్తున్న చాలా ఎమోషనల్ ఎంటర్టయినర్లు అమెరికన్ ప్రేక్షకులకి నచ్చడం లేదు. వాటి ఐడియాల్లో ఎలిమెంట్లు మిస్సవడమే కారణమని రచయిత చెప్తాడు. ఈ ఎలిమెంట్స్ ఏమిటో ‘ది ఐడియా -సెవెన్ ఎలిమెంట్స్ ఆఫ్ వయబుల్ స్టోరీ’ అన్న ఈ పుస్తకం లో వివరించాడు.

        ఈ సెవెన్ ఎలిమెంట్స్ (అంటే పంచ భూతాలో ఐదు తత్వాల్లాగా) ఐడియాలో కేంద్రకంగా వుండే ‘ప్రాబ్లం’ తో ముడిపడి వుంటాయి. కథంటే పాత్రల మధ్య పుట్టే ‘ప్రాబ్లం’ ని పరిష్కరించే టూల్ కాబట్టి- ఆ  ప్రాబ్లమే కథకి కేంద్రకంగా వుంటుంది కాబట్టి- ఐడియాకి  పర్యాయపదం ప్రాబ్లమే. స్థూలంగా ప్రాబ్లంని ఐడియాగా చూస్తామన్న మాట. అందుకని ప్రాబ్లంతో ఎలిమెంట్లు కలిస్తే కథకి బలం వస్తుందన్న మాట. ఆ ఎలిమెంట్స్ ఎలా పని చేస్తాయన్నది పుస్తకంలో ఇచ్చాడు.  

        స్క్రీన్ రైటింగ్ పుస్తకాలు తీసుకున్న ఐడియాకి స్టోరీ డెవలప్ మెంట్ ఎలా చేసుకోవాలో పాఠాలు చెప్తాయే తప్ప, అసలా తీసుకున్న ఐడియాని ఎలా నిర్మించుకోవాలో చెప్పడం లేదు గనుక, పుస్తక రచయిత ఈ లోటుని పూడ్చాడు. 

        అందరూ చేసే పని ఐడియాని కథగా విస్తరించే జోలికి అస్సలు పోకుండా, ప్రాథమికంగా ఎలిమెంట్స్ తో ఐడియాని నిర్మించుకోవడం గురించే పుస్తకం రాశాడు. ఐడియాలో ఆ ఏడు ఎలిమెంట్స్ ఇవీ - punishing, relatable, original, believable, life-altering, entertaining, meaningful అని సూత్రీకరించాడు.       

వీటిని ఒక్కో అధ్యాయంగా వివరించాడు. ఇవి అర్ధమవడానికి ప్రసిద్ధ సినిమాలని ఉదాహరణగా పేర్కొన్నాడు. ఈ ఎలిమెంట్స్ వున్న సినిమాలెలా వున్నాయి, లేనివెలా వున్నాయీ కళ్ళ ముందుంచాడు. జానర్ స్పెషలిజం కోరుకునే వాళ్ళకి వివిధ జానర్లలో ఈ ఎలిమెంట్స్ వినిమయం ఎలా జరుగుతుందో కూడా చెప్పాడు.

సాధారణంగా - ఇది కాదులేమ్మా, ఇంకో ఐడియాతో రమ్మనే పరిస్థితి ఎదురవుతుంది. ఇలా అనే ముందు ఐడియాతో ముడిపడి వుండే ఐదు ప్రశ్నల్ని గమనం లోకి తీసుకోవాలంటాడు - 1. ఐడియా ఏ పాత్ర కథతో వుంది, ఆ పాత్రతో మనమెందుకు ఐడెంటీఫై అవ్వాలి? 2. ఆ పాత్ర పరిస్థితులతో, ఇతరులతో సంబంధాలతో జీవితంలో ఏం పొందాలని కోరుకుంటోంది? 3. అది పొందడానికి ఎదురవుతున్నఆటంకా లేమిటి? 4. వాటినెలా అధిగమించా లనుకుంటోంది? 5. తాను పొందాలనుకుంటున్నది పొంది తీరాల్సిన అవసరాన్ని పాత్ర ఎందుకు ఫీలవుతోంది, అది మనమెందుకు ఫీలవ్వాలి?

        ఒక ఐడియాతో కథ రాయడానికి కూర్చునే ముందు, క్షుణ్ణంగా ఆ ఐడియాని అధ్యయనం చేసుకోవాలంటాడు. ఏడు ఎలిమెంట్స్ తో రూపొందిన ఐడియాని మూడు వాక్యాల లాగ్ లైన్లో కూర్చాలంటాడు. ఈ లాగ్ లైన్లో పాత్రెవరు, ప్రత్యర్థి ఎవరు, కాన్ఫ్లిక్ట్ ఏమిటనేవి కనబడాలంటాడు. కొన్ని టిప్స్ కూడా ఇచ్చాడు : చాలా కథలు ప్రాబ్లం (ఐడియా) సరీగ్గా లేక పట్టు సడలి పోతాయని, భారీ కథలకంటే సింపుల్ గా వుండే కథలే ఎక్కువ ఆకట్టుకుంటాయనీ, నిర్మాతలూ ప్రేక్షకులూ కొత్తదనాన్ని కోరుకోరనీ-రచయితలే, విమర్శకులే కొత్తదనాన్ని కోరుకుంటారనీ... ఇలా కొన్ని టిప్స్ ఇచ్చాడు.

        ఇలాటి పుస్తకం ఇదే మొదటిది గనుక సినిమా రచనని సీరియస్ గా తీసుకునే, ఎప్పటి కప్పుడు అప్డేట్ అవ్వాలనుకునే శ్రద్ధాసక్తులున్న వాళ్ళకి వెల కట్టలేని ఆస్తి. అమెజాన్లో అమ్మకానికుంది. లేదంటే పీడీఎఫ్ డౌన్లోడ్ వుంది.

—సికిందర్   

ఐడియాలో కథవుందా? ఐడియా స్ట్రక్చర్

1048 : స్పెషల్ ఆర్టికల్

     ఐడియాలు రెండు రకాలు : నిజ కథల ఐడియాలు, కల్పిత కథల ఐడియాలు. రీసెర్చి అన్నప్పుడు ఐడియాలకి రీసెర్చి అవసరం, కథలకి కాదు. కథలు క్రియేటివ్ కలాపం మాత్రమే. ఇది ఐడియాని బట్టి చేసుకోవచ్చు. ఐడియాలనేవి కథలకి క్రియేటివ్ కథనాన్నిచ్చే ఇంటలిజెన్స్ -మదర్ బోర్డ్ - కంట్రోల్ రూమ్ - ఏదైనా అవచ్చు-  అలా ఐడియాలు కథల్ని కంట్రోలు చేస్తాయి. కథ చేస్తున్నప్పుడు అనుకున్న ఐడియాని ఎక్కడో వదిలేసి ఎక్కడికో వెళ్ళిపోవడం కూడా జరుగుతూంటుంది. లైన్ ఆర్డర్ తర్వాత ట్రీట్ మెంట్ మారవచ్చు, ట్రీట్ మెంట్ తర్వాత డైలాగ్ వెర్షనూ మారవచ్చు. కానీ మొదట అన్నివిధాలా విశ్లేషించుకుని నమ్మి నిర్మించుకున్న ఐడియా మాత్రం ఏ దశలోనూ మారకూడదు. కథ- అంటే లైనార్డర్ ట్రీట్మెంట్ డైలాగ్వెర్షన్ వీటన్నిటినీ కలుపుకుని కంట్రోల్ చేసేదే ఐడియా. ఐడియా అంటే కథకి గోల్. అందుకని ఐడియా పాలనలో క్రియేటివ్ కల్పన వుండేట్టు చూసుకోవడం ముఖ్యం.

      కనుక ఐడియాలకే రీసెర్చి అవసరం. తర్వాత పాత్రలకి కథనానికి రీసెర్చి అవసరముంటే చేసుకోవడం అది వేరే అనుబంధ ప్రక్రియ. ఐడియా రీసెర్చి వుంటేనే ఈ ప్రక్రియ. ఇది సమస్య కాదు. ఐడియాల విషయానికొస్తే, ఈ వ్యాసం మొదటి భాగం 1045 లో ఐడియా రీసెర్చికి ముందుగా ఐడియా పూర్తి స్థాయి మార్కెట్ యాస్పెక్ట్ విశ్లేషణ, స్ట్రక్చర్ చూసుకున్న తర్వాతే, ఇవి కుదిరినప్పుడే, రీసెర్చికి పూనుకోవాలని చెప్పుకున్నాం. ఐడియాని  రీసెర్చి చేయడమంటే ఐడియాకి సంబంధించిన విషయకరణ చేయడం. విషయ సేకరణ కష్టమేం కాదు. దీనికి అందుబాటులో చాలా వనరులుంటాయి. ముందుగా ఐడియాని అది కోరుకుంటున్న గరిష్ట స్థాయి వినియోగ శక్తిని గుర్తించడమే కష్టం. దీన్ని సులభతరం చేయడానికే ఈ వ్యాసం.

        

    ఐడియా రబ్బరు బ్యాండు లాంటిది. ఎంత లాగితే అంత సాగుతుంది. తక్కువ లాగితే తక్కువలో వుండిపోతుంది. అందుకని దాని సాగే గుణాన్ని (స్థితి స్థాపక శక్తిని) గుర్తించడం అవసరం. లేకపోతే గత వ్యాసంలో చెప్పుకున్నట్టు ‘నాంది’, ‘మోసగాళ్ళు’, ‘ఒన్’ లాంటి పానిండియా వైరల్ అవాల్సిన ఐడియాలు లూజ్ రబ్బర్ బ్యాండులై పోతాయి.

         

    ఒక వేళ ఐడియా గరిష్ట సామర్ధ్యాన్ని గుర్తించినా, ఇదంతా మన తెలుగు సినిమాల కెందుకులే అని రిస్కు తీసుకోకుండా, ప్రేక్షకులకి అలవాటైందని భావించుకుంటున్న ఫార్ములా చట్రంలో బిగించేద్దామనుకుంటే- ఆ ఐడియాలు పై మూడిటి ఐడియాల్లాగే కాలం చెల్లిన రొటీన్ ఫార్ములా కథలై పోతాయి. ప్రేక్షకులే రిస్కు అనుకోకుండా, మెయిన్ స్ట్రీమ్ కాదనుకోకుండా, వివిధ రియలిస్టిక్, ఆల్టర్నేట్, ఇండీఫిలిం వెరైటీలు చూస్తున్నప్పుడు, వాళ్ళ స్థితి స్థాపక శక్తి ని కూడా ఆదరించనట్టే అవుతుంది. ఇలా చేయాలనుకున్నప్పుడు రీసెర్చి అవసరమే లేదు.

వ్యతిరేకంగా ఆలోచించాలి

     ‘మండేలా’, ‘బర్ఫీ’, ‘మనం’, ‘హాలాహల్’ లాంటి ఐడియాలు వైరల్ అవడానికి కారణం ఇవి ఇన్నోవేట్ చేసిన ఐడియాలు. పాత ఐడియాల్నే మరికొంత లాగి చూస్తే రబ్బర్ బ్యాండులా సాగిన ఐడియాలివి. అపార్ధాలతో విడిపోయి చివరికి కలిసిపోవడం ప్రేమ సినిమాల రెగ్యులర్ టెంప్లెట్. ఇంతవరకే లాగిన ఈ రబ్బర్ బ్యాండుతో వున్న ఐడియాని, మరింత సాగలాగితే, అపార్థాలతో విడిపోవడం గాకుండా, కొట్టుకుని చివరికి విడిపోయే రాడికల్ ఐడియా అవచ్చు. ఐడియాలని what if? ఫ్యాక్టర్ తో ఆలోచించడం అవసరం. అంత వరకూ వచ్చిన, అమల్లో వున్న ఐడియాలనే 'ఇలా జరిగితే?' అని ప్రశ్నించుకుని, వ్యతిరేకంగా ఆలోచిస్తే వైరల్ ఐడియాలవుతాయి.

    ఓటు హక్కు అనే పాత ఐడియా 'మండేలా' గా కొత్త రూపం సంతరించుకుంది. ట్రాజిక్ గా చూపిస్తూ వస్తున్న అంగవైకల్యపు ఐడియాని కామిక్ గా, క్రైమ్ తో కలిపితే 'బర్ఫీ' వైరల్ అయింది. వికలాంగుణ్ణి నేరగాడుగా, కామెడీగా చూపడమేమిటని ధైర్యం చేయకపోతే 'బర్ఫీ' లేదు. 'మనం' లో మూడుతరాల ఐడియానే రీబూట్ చేస్తే, పాత వాసనలు వదిలి ట్రెండీ ఫ్యామిలీ డ్రామా అయింది. ‘హాలాహల్’ లో ఒక మెడికల్ స్కామ్ ని తీసుకుని జీవితంలో జరిగే యాంటీ క్లయిమాక్స్ చేశారు. ఇలా హీరో విలన్ చేతిలో చావకూడదనేం లేదు. 'మిస్ ఇండియా' లో అమెరికాలో ఎప్పుడో పరిచయమున్న ఇండియన్ టీని పరిచయం చేసే ఐడియా, వాస్తవ విరుద్ధంగా వుండి బెడిసికొట్టింది. ఇది రీసెర్చి చేయని, వాస్తవాలు తెలుసుకోని విఫల ఐడియా. 

        

    ఐడియాకి రబ్బరు బ్యాండు గుణం కల్పించడానికి చేసే రీసెర్చిలో పత్రికలు, ఇంటర్నెట్, సోషల్ మీడియా, టీవీ, యూట్యూబ్ వంటి ప్రాప్తి స్థానాలు చాలా వుంటాయి. Weird news వెబ్సైట్లు వుంటాయి. చాలా విచిత్ర, నమ్మశక్యం గాని వార్తలు వీటిలో వుంటాయి. ఐడియాకి రబ్బర్ బ్యాండ్ గుణాన్ని కల్పిస్తాయి. ట్రెండింగ్ న్యూస్ లో, సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయ్యే సంఘటనలు ఐడియాని నెక్స్ట్ లెవెల్ కి తీసికెళ్ళడానికి పనికొస్తాయి.

ఒక ఉదాహరణ

     రబ్బర్ బ్యాండ్ లా సాగే గుణం గురించి ఒక ఉదాహరణ చూస్తే - మమ్ముట్టి నటించిన మలయాళం ‘ఒన్’ ని తీసుకోవచ్చు. దేశంలో  అనేక సమస్యలుంటాయి. సినిమాల్లో  ఆ సమస్యలకి సినిమాటిక్ గా పరిష్కారాలు చూపించడం దగ్గరే ఆగి పోతే సరిపోదు. సమస్యల పరిష్కారాలా ననంతర ప్రపంచాన్ని చూపించే కొత్త ఆలోచనకి తెర తీసినప్పుడే రబ్బరు బ్యాండులా సాగుతుంది ఐడియా. కళ్ళ ముందున్న సమస్యని కాక, దాంతో రేపటి కలని చూడగల్గినప్పుడు నెక్స్ట్ లెవెల్ కథల్ని అందించే అవకాశం వుంటుంది.

    ‘'ఒన్’ లో ‘రైట్ టూ రీకాల్’ చట్టం గురించి ఐడియా. ప్రజలు తామెన్నుకున్న  ప్రజా ప్రతినిధి పనితీరు నచ్చకపోతే, వెనక్కి పిలిచే 'రైట్ టూ రీకాల్'‌ చట్టం ఇంకా పార్లమెంటులో ఆమోదం పొందకుండానే వుంది. పొందదు కూడా. ఈ ఐడియా తీసుకుని రైట్ టూ రీకాల్ చట్టాన్ని పాస్ చేయించడం లక్ష్యంగా కథ చేశారు. చివరికి పార్లమెంటులో పాస్ అయినట్టు కల్పన చేసి చూపించారు. అసెంబ్లీలో కాలేదని ముగించారు. ఇంతే. ఇలా ఈ కథ రైట్ టూ రీకాల్ ఐడియాతో  ఈ కథ పూర్తి వికాసం చెందకుండా అర్ధోక్తిలో ఆగిపోయింది. రైట్ టూ రీకాల్ చట్టం ఆపరేటివ్ పార్టు చూపించకపోవవడంతో, ఉపోద్ఘాతంలా వుందే తప్ప, అసలు కథ చెలామణిలోకి రాకుండా వుండి పోయింది.

     ఏమిటా తవ్వి తీయాల్సిన అసలు కథ? చట్టం పాసయిందా కాలేదా అని కాకుండా, పాసైతే ఎలాటి కొత్త రాజకీయ వాతావరణాన్ని కళ్ళ జూస్తామా అని ప్రజలు ఎదురు చూస్తూంటారు. ఈ తృష్ణ తీర్చాలి. ఇందుకు రైట్ టు రీకాల్ చట్టం గురించి డేటా ఏమేముందో సేకరించాలి. ఇదీ రీసెర్చి.  రైట్ టు రీకాల్ చట్టం పాసై అమల్లోకి వస్తే ఎలాటి పరిణామాలుంటాయో వివరిస్తూ ఇప్సితా మిశ్రా రాసిన ఆర్టికల్ వుంది. ఇందులో చట్టం అమలైతే ఎలా వుంటుందో సినిమా తీయడానికి పనికొచ్చే పాయింట్లన్నీ వున్నాయి. ఈ పాయింట్లు తీసుకుని ‘ఒన్’ ని మించిన హిలేరియస్ పొలిటికల్ ఎంటర్ టైనర్ గా తీయవచ్చు. చెప్పాల్సిన కథ ఇందులో వుంది.  అంతేగానీ కేవలం చట్టాన్ని పాస్ చేయించడమనే డ్రామాగా సరిపెట్టడంలో లేదు.

ఉపోద్ఘాతం కూడా...

       పార్లమెంటులో మహిళా బిల్లు కూడా పాస్ కాకుండా వుంది. ఈ ఐడియాని పాస్ చేయించే ఐడియాగా చేసి కథ చేస్తే ఏమిటి ఉపయోగం. పాసైతే ఎన్నికల్లో పాల్గొనడానికి మహిళలు 33 శాతం రిజర్వేషన్ తో రాజకీయాల్లో ఎలాటి మార్పు తేవచ్చో చూపించడంలో థ్రిల్లింగ్ వైరల్ ఐడియా పాయింటు వుంది. ఇదీ పట్టుకోవాల్సిన సరైన మార్కెట్ యాస్పెక్ట్.         

    సూర్య నటించిన తమిళ డబ్బింగ్ ‘ఆకాశమే నీ హద్దురా’ ఐడియాకూడా దాని గరిష్ట సామర్ధ్యాన్ని అందుకోలేక పోయింది. చూపించాల్సిన కథ అది కాకుండా పోయింది. ప్రేక్షకులు చూడాల్సిన కథ సినిమాలో చూపించిన కథ కాదు. అది కథ కూడా కాదు. కేవలం ఉపోద్ఘాతం. స్క్రీన్ ప్లే స్ట్రక్చర్ విభాగాల బిజినెస్ దృష్ట్యా చూస్తే, అది కేవలం బిగినింగ్ విభాగం. బిగినింగ్ లో వుండే బిజినెస్సే, అంటే కథకి ముందుండే ఉపోద్ఘాతమే సినిమా అంతా.

    ఐడియాలో కథ వుందా గాథ వుందా ముందుగా సరి చూసుకోవాలని గత వ్యాసంలో చెప్పుకున్నాం. ఇప్పుడు ‘ఒన్’, ‘ఆకాశమే నీ హద్దురా’ లాంటివి చూస్తే- ఐడియాలో కథ వుందా, గాథ వుందా అని మాత్రమే గాకుండా, కొంపదీసి ఉపోద్ఘాతముందేమోనని కూడా అదనపు జాగ్రత్త తీసుకోవాల్సిన అవసరం కన్పిస్తోంది.      

      ‘ఆకాశమే నా హద్దురా’  కెప్టెన్ గోపీనాథ్ నిజ కథ. చవకలో సామాన్యుల విమానయాన కోరిక నెరవేర్చిన ఘన చరిత్ర అతడి జీవితం. విజయవంతంగా అలాటి విమానయాన సంస్థని కొంత కాలం నడిపి అమ్మేశాడు. ఇది గరిష్ట స్థాయి స్టోరీ ఐడియా. కానీ సినిమాలో చూపించింది మాత్రం అతనా సంస్థని ప్రారంభించడానికి పడిన కష్టాలే. అప్పుడిది పాక్షిక ఐడియా మాత్రమే కాదు, ఉపోద్ఘాతం కూడా అయింది. మెక్ డోనాల్డ్స్ వ్యాపార చరిత్ర ఐడియాతో ‘ది ఫౌండర్’ తీశారు. అప్పటికి కేవలం ఒక సెంటర్ నడుపుతున్నమెక్డొనాల్డ్స్ సోదరులతో ఒప్పందం కుదుర్చుకుని, విస్తృతంగా ఫ్రాంచైజీలు ప్రారంభించిన రే క్రాక్, ఏకంగా టేకోవర్ పథకమేసి సంక్షోభం సృష్టిస్తాడు. దీన్ని ఆ సోదరులెలా ఎదుర్కొన్నారన్నది పూర్తి స్థాయి ఐడియా. ఇదీ రీసెర్చి చేయాలి. సంస్థని ప్రారంభించడం కథకాదు, ప్రారంభించాక ఏం జరిగిందన్నది కథవుతుంది. ప్రేమలో పడడం కథ అవదు,డు, పడ్డాక ఏం జరిగిందన్నది కథవుతుంది. హత్య జరగడం కథవదు. జరిగాక ఏం జరిగిందన్నది కథవుతుంది. ఐడియాని ఇలా విశ్లేషించుకున్నప్పుడు గరిష్టంగా దాని సామర్ధ్యం కనపడుతుంది.

―సికిందర్

స్ట్రక్చర్ -3

ఐడియాలో కథ ఉందా?

తెలుగు సినిమా స్క్రీన్ ప్లే 

Why has Scandinavia been producing such good thrillers? Maybe because their filmmakers can't afford millions for CGI and must rely on cheaper elements like, you know, stories and characters.

Roger Ebert, film critic

     కథ పుట్టాలంటే ఐడియా తట్టాలి. ఐడియా తట్టాలంటే మార్కెట్ పట్టాలి. ఇది నిజం. మార్కెట్ లో ఏ వస్తువు పోతుందో ఆ వస్తువే తయారు చేయాలి. ఒకప్పుడు ఫ్లాట్ ఓపెన్ జీన్స్ కి మార్కెట్ వుండేది. ఇప్పుడూ అవే ఉత్పత్తి చేస్తూ కూర్చుంటే అమ్మకాలుండవు. ఇప్పుడు టైట్ పెన్సిల్ లైన్ జీన్స్ కి క్రేజ్ వచ్చింది. ఇవే తాయారు చేసి అమ్మాలి. దశాబ్దం క్రితంవరకూ సందేశాత్మక కథలతో సినిమాలు ఆడేవి, ఇప్పుడు ఫక్తు ఎంటర్టెయిన్మెంట్ సినిమాలే కావాలి. ఇప్పుడు సినిమా అంటే కేవలం ఎంటర్టెయిన్మెంట్, ఎంటర్టెయిన్మెంట్, ఎంటర్టెయిన్మెంట్ మాత్రమే! ఎంటర్టెయిన్మెంట్ తప్ప మరో లోకం లో విహరించడానికి ఇష్టపడడం లేదు ప్రేక్షకులు. ఎవరా ప్రేక్షకులు? యువప్రేక్షకులే! సినిమాలకి మిగిలిన ఏకైక మహారాజ పోషకులు వీళ్ళే!

     కాబట్టి వినియోగదార్లు తెలిశారు, ఆ వినియోగదార్ల అభిరుచులతో మార్కెట్ తెలిసింది, ఇక అమ్ముడు పోయే సరుకేదో తెలిసిపోయింది. అంతేగానీ, లేని వినియోగ దార్లకోసం, లేని మార్కెట్ కోసం గొప్పగా కష్టపడిపోయి, అద్భుత కళాఖండాలు తీస్తామంటే అవి విడుదలకావు.  డిమాండ్ లో వున్న ఎంటర్టెయిన్మెంట్ సినిమాల పొరల్ని ఒకటొకటిగా విప్పుకుంటూ పోతే,  ఒక పొరలో కామెడీ వుండాలి, ఇంకో పొరలో రోమాన్స్ వుండాలి, ఇంకో పొరలో పంచ్ డైలాగులు పేలాలి, ఇంకో పొరలో యాక్షన్ వుండాలి, మరింకో పొరలో కొత్త ట్రెండ్ లో డాన్సులూ పాటలూ ఉర్రూతలూగించాలి.

     వీటి చుట్టే ప్రస్తుతం సినిమా కథల ఐడియా లుండాలి. అగ్రహీరోల భారీ యాక్షన్ సినిమాలైనా, చిన్న హీరోల ప్రేమ సినిమాలైనా- ఆఖరికి హార్రర్ సినిమాలైనా –వీటన్నిటికీ సామాన్యాంశం గా కామెడీ ఉంటోంది. హాలీవుడ్ సినిమాల్ని ఆగ్ర హీరోల భారీ సినిమాలు అనుకరిస్తే; మిగతా మధ్యతరహా, చిన్నాచితకా సినిమాలన్నీ వేలంవెర్రిగా  ఈ భారీ సినిమాల్ని అనుకరిస్తూ- వాటి నకళ్ళుగా నిస్తేజంగా తయారవుతున్నాయి. 

     ఇవన్నీ అట్టర్ ఫ్లాపు అవుతున్నాయి. పూర్వం కె. రాఘవేంద్రరావు తన తొలి రోజుల్లో తీసిన ‘ఆమెకథ’, ‘జ్యోతి’ వంటి సినిమాలు, దాసరి నారాయణ రావు తీసిన ‘స్వర్గం నరకం’, ‘దేవుడే దిగి వస్తే’ లాంటి సినిమాలు; లేదా బాపు, కె. విశ్వనాథ్, వంశీ మొదలైన దర్శకులు తీసిన ఎన్నో సినిమాలు, ఇవన్నీ అగ్రహీరోల కమర్షియల్ సినిమాల అన్ని మసాలా హంగులతో  విబేధించి, ఒద్దికైన ఫోటో ఫ్రేము కథలతో, కాస్త కళాత్మక విలువలతో, జీవితాలకి దగ్గరగా వుండే పాత్రలతో విజయవంతంగా ఆడేవి.

      ఇప్పుడు యాభై లక్షలతో తీసే సినిమా అయినా, అవే బిగ్ హీరోల సినిమాల కథలతో, అవే కృత్రిమత్వాల్ని పులుముకుని, విజయాలు సాధించాలని విఫలయత్నం చేస్తున్నాయి. జామ పండుని పేదవాడి ఆపిల్ అన్నట్టు, ఈ రకం సినిమాలు పేదవాడి బిగ్ మూవీస్  అనుకుని తీస్తున్నారు కాబోలు. కానీ ఎంత గొప్ప భారీ సినిమా అయినా, పరమ చవకబారు సినిమా అయినా పేదవాడు అదే పది  రూపాయల టికెట్టు పెట్టి  చూస్తాడు. కాబట్టి పేదవాడి సినిమా అంటూ ఏదీ లేదు. కొందరు  నిర్మాతలే పాపం  పేదలుగా మారి,  ‘పేద నిర్మాతల బిగ్ మూవీస్’ తీస్తున్నట్టు తయారయ్యింది పరిస్థితి. ఈ పరిస్థితుల్లో  ఎందరో  దర్శకులు కొత్త కొత్త ఐడియాలతో ముందుకు రాలేకపోతున్నారు. ఫీల్డులో దర్శకులవుదామనుకునే కో- డైరెక్టర్లు అరుదు గానీ, అసోసియేట్ దర్శకులు ఎక్కువ. వీళ్ళు ఒక కారణం చేత కో- డైరెక్టర్ స్థానాకి ప్రమోషన్ కోరుకోకుండా- నేరుగా దర్శకత్వ ప్రయత్నాలు చేస్తూంటారు. వీళ్ళ దగ్గర చిన్న బడ్జెట్లతో తీయడానికి అనేక కొత్త తరహా కథలుంటున్నాయి. వీళ్ళకి  నిర్మాతలు దొరికితే తెలుగు సినిమాల రూపురేఖల్ని పూర్తిగా మార్చెయ్యగలరు. కానీ వీళ్ళు సంప్రదించే  ఛోటా నిర్మాతలకి – డాన్సులున్నాయా, కామెడీ ఉందా, ఫైట్లున్నాయా- ఇదే దృష్టి!

       కాబట్టి ఐడియా అనేది నిర్మాత పరిధిలోని అంశమని అర్ధంజేసుకోవాలి. ఐడియాలకి ఎంటర్ టైన్మెంట్ కోటింగ్ మాత్రమే ఇవ్వాలనేది యువ ప్రేక్షకుల డిమాండ్ గా గుర్తించాలి. ఎందుకంటే ఈ శతాబ్దం ఆరంభంలో ఐటీ, రియల్ ఎస్టేట్ బూమ్స్ తెచ్చిపెట్టిన విస్తృత ఉపాధి అవకాశాలతో యువతకి  వాళ్ళ వాళ్ళ యోగ్యతలతో చేతినిండా పని దొరికి, జేబు నిండా డబ్బు ఆడుతోంది. పల్లె- పట్టణం అన్న తేడా లేకుండా కనీసం ఒక సెల్ ఫోన్ మెయిన్ టెయిన్ చేస్తూ, రోజుకి ఓ వంద ఖర్చు పెట్టుకోగలిగే  ఆర్ధిక స్వాతంత్ర్యంతో, నిరుద్యోగపు నిరుపేద కేకలు లేకుండా జీవితాల్ని ఎంజాయ్ చేస్తున్నారు. ఇంకా విప్లవాలు, తిరుగుబాట్లు, ఈతిబాధలు, శోకరసాలూ అంటే కుదరదు. సిద్ధాంతాలూ ఉదాత్త భావాలూ అంటే తిప్పికొడతారు. ఏ చారిత్రిక, సాంస్కృతిక నే పధ్యాలకీ  లొంగని తమదైన ‘నియో-రిచ్’ సంస్కృతిని సృష్టించుకుని పాప్ కార్న్ కళల్ని ఆస్వాదిస్తున్నారు. వాళ్ళకి పాప్ కార్న్ సినిమాలే కావాలి. 

      కాబట్టి ఈ పరిధిలో ఏ ఏ ఐడియాలు సినిమాలకి పనికొస్తాయి? ముందుగా స్థానికత (నేటివిటీ) ప్రతిబింబించే ఐడియాలు సినిమాలకి అవసరం. అవి వాస్తవికంగానూ, నమ్మశక్యంగానూ వుండాలి. డాక్టర్ వల్లంపాటి వెంకటసుబ్బయ్య కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ అవార్డు పొందిన తన ‘కథా శిల్పం’ అనే గ్రంధంలో- ఎక్కడో అరుదుగా నూటికో కోటికో జరిగే సంఘటనల గురించి రాయడం వాస్తవికత అన్పించుకోదని అన్నారు. కనుక ఈ స్థానికతని, వైడ్ యాక్సెప్టెన్స్ నీ దృష్టిలో పెట్టుకున్నాక, అసలు ఏ స్థాయి సినిమాని ఉద్దేశిస్తున్నారనేది  నిర్ణయానికి రావాలి. లో-బడ్జెట్టా? మీడియం బడ్జెట్టా? బిగ్ బడ్జెట్టా? ముందు ఈ కొలత నిర్ణయించుకుంటే దానికి కట్టుబడి ఐడియాల్ని యోచించవచ్చు. నిర్మాతకి ఆర్ధిక వెసులుబాటు కల్గిస్తూ, పదిహేను రోజుల్లో సింగిల్ షెడ్యూల్ లో షూటింగ్ ముగించగలిగే చిన్న ఐడియానా? లేక 45 రోజుల షెడ్యూల్ తో ఇంకాస్త విస్తారమైన ఐడియనా? మరి లేక వంద రోజుల షెడ్యూల్ తో బిగ్ బడ్జెట్ ఐడియనా? సినిమాకథ రాసుకోవడమంటే ఇష్టానుసారం రాసుకునే సృజనాత్మక వ్యాపకం మాత్రమే కాదు, అదే సమయంలో ప్రొడక్షన్ స్క్రిప్టు రాస్తున్నట్టుగా కూడా భావించాలి. ముందు బడ్జెట్- అప్పుడు ఐడియా. ఐడియా దగ్గర్నుంచే నిర్మాణాత్మకంగా ఇటుకలు పేర్చుకుంటూ పోతే, ఆ రచయిత/దర్శకుడు గట్టి పునాదిమీద ఒక స్పష్టతతో- సాధికారికంగా ఉండగలడు.

       ఐడియాలు ఎక్కడనుంచి వస్తాయి? ఐడియాలు ఎక్కడ్నుంచైనా రావచ్చు – మెదడులోనే  స్ఫురించవచ్చు, ఏదైనా చదివినప్పుడు, చూసినప్పుడు, విన్నప్పుడు వాటిలోంచీ  పుట్టొచ్చు; లేదా నాలుగు హిట్టయిన తెలుగు సినిమాలని కలిపి ఒక ఈ సైక్లింగ్ ఐడియాని పుట్టించ వచ్చు. ఇంకా లేకపోతే ఏ కొరియన్ సినిమానో  చూసి దాన్నే తెలుగులోకి దించెయ్యా లన్పించొచ్చు. కాపీ కొట్టాలనుకోవడం కూడా ఐడియానే. ఐడియా ఆవిర్భావమంతా వ్యక్తిగతమే. ఆ వచ్చిన ఐడియాని ఎలా విస్తరించాలన్నదే ప్రస్తుతాంశం.

     ఒక బడ్జెట్లో ఐడియాని ఎంపిక చేసుకున్నాక, రెండో మెట్టులో ఆ ఐడియాకి సినిమా కథ అయ్యే లక్షణం వున్నదా చూడాలి. ఇక్కడే కథకీ, గాథకీ తేడా గ్రహించాలి. సినిమాలకి కథలు మాత్రమే  పనికొస్తాయి. గాథలతో ఇంకే సాహిత్య ప్రక్రియనో, లేదా స్టేజి నాటకాన్నో ప్రయత్నించ వచ్చు. కథ అనేది ఆర్గ్యుమెంట్ ని ప్రతిపాదిస్తే, గాథ- నిస్సహాయంగా ఇదిగో పరిస్థితి ఇలా తయారయ్యిందీ అని స్టేట్ మెంట్ ఇచ్చి వదిలేస్తుంది. కథ ఆర్గ్యుమెంట్ అయితే, గాథ స్టేట్ మెంట్. తప్పొప్పుల ఆర్గ్యుమెంట్ సహిత ‘కథ’లే సినిమాలకి పనికొస్తాయి తప్ప,  సమస్యని ఏకరువు బెడుతూ  స్టేట్ మెంట్ తో సరిపుచ్చేసే  ‘గాథ’ లు పనికిరావు. 

    ఇక్కడ ఒక ఉదాహరణ తీసుకుందాం...

    2011 లో కృష్ణవంశీ తీసిన ‘మొగుడు’ అనే సినిమాలో, పెళ్లి వ్యవస్థ గురించి చెప్తున్నామని ప్రచారం చేశారు. కానీ ఆ సినిమాలో పెళ్లి వ్యవస్థ గురించి కాకుండా, వేరే బాట పట్టారు. వరకట్నం, విడాకులు, వేరు కాపురాలూ వంటి సమస్యల్లాగే- పెట్టిపోతల దగ్గర, కుటుంబ ఆచారాల దగ్గరా,  పెళ్లి తంతులోనూ, వచ్చే తేడాలుంటాయి. ఇలాటి ఒక కుటుంబ ఆచారం దగ్గర వచ్చిన తేడా మాత్రమే  ఈ కథ. దీనికి పెళ్లి వ్యవస్థతో ఏ సంబంధమూ లేదు. ఈ కథలో రెండు కుటుంబాల మధ్య వాళ్ళ వాళ్ళ ఆచార వ్యవహారాల విషయంలో ‘సైద్ధాంతిక’ విభేదాలు పొడసూపుతాయి. అంటే ఈ విభేదాల్లో ఎవరిది తప్పు, ఎవరిది  ఒప్పు అన్న బలమైన ఆర్గ్యుమెంట్ ని ప్రేక్షకుల పరిశీలనార్ధం దర్శకుడు ఎక్కుపెట్టాడు. అయితే ఇదే ఆర్గ్యుమెంట్ ని పట్టుకుని ముందుకు సాగి వుంటే, ఇదొక ఆలోచనాత్మక కథగా ప్రేక్షకుల్ని ఇన్వాల్వ్ చేసేది. ఇలా కాకుండా ఈ ఆర్గ్యుమెంట్ ని  (సైద్ధాంతిక విభేదాల్ని) హింసాత్మక చర్యలకి దారితీయించి, నానా బీభత్సం సృష్టించి, దీన్నాపే మరో ప్రతి చర్యగా, చివరాఖరికి హీరో గోపీచంద్ పాత్ర భోరున  ఏడుస్తూ పరిస్థితి ఇదిగో ఇలా తయారయ్యిందీ అని చెప్పుకుని ముగించేస్తుంది. అంటే ఒక పాయింటుతో ఆర్గ్యుమెంటు గా స్థాపించిన కథ, దారితప్పి నిస్సహాయత తో కూడిన స్టేట్ మెంట్ తో ఒక గాథలా ముగిసిందన్నమాట! ఇందుకే ఈ సినిమా ఫ్లాపయ్యింది. ఇదే కృష్ణవంశీ 2013 తీసిన ‘పైసా’ లోనూ ఇలాగే జరిగింది. కోటి రూపాయల కోసం డబ్బున్న అమ్మాయిని కట్టుకోవాలన్న ఆర్గ్యుమెంట్ తో స్థాపించిన ‘ఐడియా’ని,  అర్ధంలేని డబ్బు వేటగా మార్చేసి, ఇదిగో ఇలా జరిగితే ఇలా ముగిసింది పాపం-అని స్టేట్ మెంట్ ఇస్తూ గాథగా మార్చేశారు.

         కాబట్టి ఎంపిక చేసుకున్న ఐడియాలో కథ ఉందా, గాథ ఉందా పసిగట్టడం చాలా అవసరం. ‘కథ’ అనే దాంట్లో  ప్రధాన పాత్ర ఆర్గ్యుమెంట్ కారణంగా యాక్టివ్ గా కథ నడిపిస్తే, ‘గాథ’ కి వచ్చేసరికి  ఉత్త స్టేట్ మెంట్ ఇస్తున్న కారణాన పాసివ్ పాత్రగా మారి సినిమాని ఫ్లాప్ చేస్తుంది. దీని గురించి వివరంగా ముందు ముందు టూల్స్ లో చూద్దాం. ఐడియాలో ఆర్గ్యుమెంట్ వుండాలంటే- ఉదాహరణకు- ఒక బాగా డబ్బున్న వాడు పిజ్జా డెలివరీ బాయ్ కి రెండువేలు టిప్ ఇచ్చి ఆశ్చర్యపర్చాడన్న వార్త వచ్చిందనుకుందాం. ఇందులో ఆర్గ్యుమెంట్ లేదు.  ఆ టిప్ తీసుకుని ఎగిరి గంతేశాడన్నట్టు  స్టేట్ మెంట్ మాత్రమే  వుంది. ఇలాకాక, ఆ టిప్ తీసుకున్న తర్వాత, అదే  డబ్బున్న వ్యక్తితో చచ్చే చావొచ్చిందనీ, అందులోంచి ఎలా బయటపడాలా అని హీరో తన్నుకు చచ్చాడనీ, అన్నదాంట్లో ఆర్గ్యుమెంట్ వుంది. సినిమా కథకి ఐడియా వుంది. చాలా వరకూ సంఘటనలూ, వార్తలూ స్టేట్ మెంట్స్ మాత్రంగానే వుంటాయి. వాటిని ఆర్గ్యుమెంట్ గా మార్చుకునే అవకాశం వుంటే అవే సినిమా కథలకి ఐడియా లవుతాయి...

ఐడియాలో కథ ఉండేట్టు చూసుకున్నాక, ఇక తర్వాతి మెట్టు- స్ట్రక్చర్ చూసుకోవడం. ఎంపిక చేసుకున్న ఐడియా లో స్ట్రక్చర్ లేకపోతే కూడా ఆ అయిడియా పనికి రాదు. పైన చెప్పుకున్న ‘మొగుడు’, ‘పైసా’,  ఇంకా చెప్పుకోవాలంటే ఇటీవల విడుదలై అపజయం పాలైన  ‘చక్కిలిగింత’ సినిమాలవి ఒక ఐడియాలే కావు. ఎందుకంటే మొదటి రెండిట్లో సినిమా ఐడియా డిమాండ్ చేసే ఆర్గ్యుమెంట్లే లేవు. మూడో దాంట్లో ఆర్గ్యుమెంట్ ఇంటర్వెల్లో నే అంతమై కథ ముగిసిపోతుంది. ఇదెలాగంటే, అమ్మాయిల వెంట అబ్బాయిలు పడకుండా, అమ్మాయిలే అబ్బాయిల వెంట పడేట్టు చూసుకోవాలన్న హీరో ఆర్గ్యుమెంట్ ఇంటర్వెల్ దగ్గరే ఓడిపోయాడు.

     ఇందుకే ఐడియా దశలోనే అందులో ఆర్గ్యుమెంట్ ‘అంశ’  ఉందా లేదా చూసుకోవడంతో బాటు, ఆ ఆర్గ్యుమెంట్ కి స్ట్రక్చర్ ఉందా లేదా చూసుకోవడం కూడా అవసరమవుతోంది. ఈ స్ట్రక్చరే మొత్తం స్క్రీన్ ప్లే కీ స్ట్రక్చర్ అవుతుంది. సినిమా కథ (ఐడియా) ఆలోచించడమంటే స్ట్రక్చర్ లో పెట్టి ఆలోచించడమే! ఈ బేసిక్ బ్లూ ప్రింట్ లేకుండా ఐడియాతో ఆటలాడుకోవడం శుద్ధ దండగ. కాబట్టి ఇక్కడ ఆపద్ధర్మంగా స్థూలంగా ఒకసారి స్ట్రక్చర్ ని వివరించుకుంటే- ఇందులో బిగినింగ్-మిడిల్-ఎండ్ అనే మూడు విభాగాలుంటాయి. బిగినింగ్ లో సమస్య ఏర్పాటు, మిడిల్ లో ఆ సమస్యతో సంఘర్షణ, ఎండ్ లో ఆ సమస్యకి పరిష్కారం అనే  బిజినెస్ లుంటాయి, ఇంతే! ఇంతకి మించి ఏ బ్రహ్మ పదార్ధమూ లేదు. అంటే ఎంపిక చేసుకున్న ఐడియాలో సమస్య-సంఘర్షణ-పరిష్కారం ఈ మూడూ కొట్టొచ్చినట్టు కన్పించాలన్న మాట!

      పైన చెప్పుకున్న ఐడియాలో- ఒక బాగా డబ్బున్న వాడు పిజ్జా డెలివరీ బాయ్ కి రెండువేలు టిప్ ఇచ్చి ఆశ్చర్యపర్చాడని వుంది. ఈ లైన్ లో  బిగినింగ్ విభాగం మాత్రమే కన్పిస్తోంది. రెండు వేలు టిప్ ఇవ్వడంతో బిగినింగ్ విభాగానికి కావలసిన సమస్య మాత్రమే ఏర్పాటయింది. దీన్ని పొడిగించి- ఆ టిప్ తీసుకున్న పిజ్జా బాయ్ కి ఆ పెద్ద మనిషితో చచ్చే చావొచ్చిందని చెప్పడంలో మిడిల్ ఏర్పాటై, దీనికి కావలసిన సంఘర్షణ ప్రారంభమైంది- చివరికి  ఈ పెద్ద మనిషి పన్నాగాన్ని తిప్పికొట్టేందుకు పిజ్జా బాయ్ కౌంటర్ ప్లానేశాడుఅని పెట్టుకుంటే  దాంతో ఎండ్ ఏర్పాటై, సమస్యని పరిష్కరిస్తోంది. 

 *  ఒక డబ్బున్న వాడు టిప్ ఇచ్చాడు- (బిగినింగ్, సమస్య)- వాడితో పిజ్జా బాయ్ కి  చచ్చే చావొచ్చింది- (మిడిల్, సంఘర్షణ)- ఇక కౌంటర్ ప్లానేశాడు – ( ఎండ్, పరిష్కారం).

*  ఒక బాడీ బిల్డర్ విక్రం మోడల్ అమీ జాక్సన్ ని ప్రేమిస్తాడు  (బిగినింగ్) అమీ జాక్సన్  ని సొంతం చేసుకోవాలని కుట్ర పన్నిన ఓ డాక్టరంకుల్ సురేష్ గోపీ, విక్రం కి ఒక ఇంజెక్షనిచ్చి కురూపిని చేస్తాడు  (మిడిల్) - ప్రతీకారంగా ఆ డాక్టరంకుల్నీ వాడి ముఠానీ కురూపుల్ని చేసి కథ ముగిస్తాడు  విక్రం (ఎండ్) - ‘ఐ’ స్టోరీ ఐడియా.

*  ఓ పెళ్ళయిన జంట నాగ చైతన్య- సమంత రోడ్డు ప్రమాదంలో మరణిస్తారు (బిగినింగ్), వాళ్ళ కొడుకు నాగార్జున పెద్దయి పునర్జన్మెత్తిన తన తండ్రి నాగచైతన్యని చూసి, తల్లి సమంతతో కలపాలని అన్వేషణ ప్రారంభిస్తాడు ( మిడిల్),  ఆ అన్వేషణలో పూర్వజన్మలో తన భార్య శ్రియనీ, తమ కుమారుడే అయిన అక్కినేని నాగేశ్వరరావునీ  కూడా తెలుసుకుని మొత్తం అందర్నీ ఒకటి చేస్తాడు ( ఎండ్) – ‘మనం’ స్టోరీ ఐడియా

*  పాతికేళ్ళుగా దూరమైన అత్తయ్య నదియానీ, ఆమె కూతుళ్ళనీ దగ్గరికి చేర్చమని కోరతాడు తాతయ్య బోమన్ ఇరానీ మనవడు పవన్ కళ్యాణ్ ని (బిగినింగ్), మారుపేరుతో నదియా  ఇంట్లో  దిగిన పవన్ కళ్యాణ్ సమస్య సాధించడం మొదలెట్టి  అవమానాల పాలవుతాడు( మిడిల్), చివరికి ప్రమాదవశాత్తూ తన తల్లి మృతికే కారణమైన తాతయ్యని తనే క్షమించగల్గినప్పుడు,  నువ్వెందుకు క్షమించలేవని  నదియా మనసు మారుస్తాడు పవన్ కళ్యాణ్ (ఎండ్)- ‘అత్తారింటికి దారేది” స్టోరీ ఐడియా.

     ఒక ఐడియాకి ఆర్గ్యుమెంట్ అంశ, స్ట్రక్చర్ సరి చూసుకున్నాక, లాగ్ లైన్ అనుకోవాలి. తెలుగు సినిమా పరిభాషలో దీన్నే ‘లైన్’ అంటారు. ‘లైనేమిటి?’ అని అడగడం పరిపాటి. ఈ లైను చాంతాడంత పొడవుగా చెప్పుకొస్తూంటారు కొందరు. లైను మూడు ముక్కల్లోనే  వుంటుంది. మూడు ముక్కల్లో అయిడియా సెట్ కాలేదంటే ఆ అయిడియాతో ఏం చెప్పలనుకుంటున్నారో గందరగోళ పడుతున్నట్టే.

    లాగ్ లైన్- పైన చెప్పుకున్న ఐడియా స్ట్రక్చర్ లాంటిదే. కాకపోతే ఇలావుంటుంది- పిజ్జా బాయ్ కి డబ్బున్నోడు భారీటిప్ ఇచ్చి ట్రాప్ చేస్తే, అందులోంచి ఎలా పీక్కుని బయట పడ్డాడు పిజ్జా బాయ్?

    * ఆమీ జాక్సన్ ని ప్రేమించిన విక్రంని ఇంజెక్షన్ తో  సురేష్ గోపీ కురూపిని చేస్తే, గ్యాంగ్ తో సహా ఆ సురేష్ గోపీని భయంకరంగా తయారు చేసి వదుల్తాడు విక్రం- ‘ఐ’ లాగ్ లైన్.

   * సమంతా నాగ చైతన్యలకి నాగార్జున పుడితే, నాగార్జున శ్రియలకి నాగేశ్వర రావు పుట్టారు- ‘మనం’ లాగ్ లైన్.
   * అత్తనీ, ఆమె కూతుళ్ళనీ  తెచ్చి తాతతో కలపడానికి పవన్ కళ్యాణ్ పడే  పట్లు- ‘అత్తారింటికి దారేది’ లాగ్ లైన్.

   కథ దేని గురించో తెలియాలంటే ఐడియాకి లాగ్ లైన్ ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. కథ మీద ఫోకస్ కోసం ఇది ఉపయోగ పడుతుంది. ఏ క్షణంలోనూ దారితప్పకుండా తోడ్పడుతుంది.

అప్పుడు  ఐడియాని ఈ కింది విధంగా నిర్వచించ వచ్చు-
                   ఆర్గ్యుమెంట్ + స్ట్రక్చర్ + లాగ్ లైన్ = ఐడియా!

   ఇలా నిర్మాణాత్మకంగా ఐడియా సృష్టించుకున్నాక, తర్వాతి టూల్ సినాప్సిస్ గురించి తెలుసుకుందాం..

The brain needs to have a story; it needs to have a logical screenplay telling where we're coming from and what we're going to.

Miguel Nicolelis

I could be just a writer very easily. I am not a writer. I am a screenwriter, which is half a filmmaker. … But it is not an art form, because screenplays are not works of art. They are invitations to others to collaborate on a work of art.

Paul Schrader

A screenplay is really a blueprint for something that will be filmed. Therefore you must always keep in mind that whatever you write is going to be staged, for real.

D. J. MacHale

The difference between fiction and reality? Fiction has to make sense.   -Tom Clancy

When I write an original story I write about people I know first-hand and situations I'm familiar with. I don't write stories about the nineteenth century.

Satyajit Ray

For me, the cinema is not a slice of life, but a piece of cake.

Alfred Hitchcock

       ***

―సికిందర్