617 : స్పెషల్ ఆర్టికల్

          ఇక ‘శంకర్ దాదా జిందాబాద్’ కూడా కథ దగ్గరే  చేతులెత్తేశాక, సినిమా రచననేది నానాటికీ ఎంత పలచనబారి పోతోందో మనకి తెలిసివస్తోంది. ఎంతటి సీనియర్ రచయితలైనా ఏ సినిమాకా సినిమా ఒక పాఠంగా తీసుకుని పని చేయకపోతే, ఇలాటి శృంగభంగాలు భంగు కొట్టి నర్తిస్తూనే వుంటాయి. తెలుగు సినిమా రచన నానాటికీ ఇలా తీసికట్టుగా తయారవడానికి కారణమేమిటా అని చూస్తే,  ఇగో స్వామ్యమే కొట్టొచ్చినట్టు కన్పిస్తుంది.  ఓ పక్క డిస్ట్రిబ్యూటర్లు, బయ్యర్లూ సినిమాల విజయాలకి కావాల్సింది అదిరిపోయే కాస్ట్యూమ్సూ,  ఫారిన్ లొకేషన్స్ లో డాన్సులూ కాదని, గుండెని తాకే సరైన కథే నని మొత్తుకుంటూనే వున్నారు. వాళ్ళేం పనికిరాని  ప్రేక్షకులు కాదు వాళ్ళ మొత్తుకోళ్లని బేఖాతరు చేయడానికి. వాళ్ళ అభిప్రాయాలు బాక్సాఫీసు ఇండెక్సులే.  స్టార్ సిస్టం దీని పైనే ఆధారపడుం
టుంది. ఇప్పుడు హిందీలో వచ్చినట్టుగా స్టార్ డమ్ ని పక్కన బెట్టి సబ్జెక్ట్ ఈజ్ సుప్రీం భావజాలానికి తెలుగులో కూడా తెర తీసినప్పుడు మాత్రమే చరిత్ర ఓ మలుపు తిరుగుతుంది. తెలుగు సినిమా చరిత్ర (‘శివ’) తో ఓ మలుపు తిరిగి రెండు దశాబ్దాలు కావొస్తున్నా, ఇప్పటికీ ఇలాటి ఇంకో  మైలురాయనేదే లేకుండా పోయింది.  

          రవితేజ నుంచి చిరంజీవి వరకూ వాళ్ళ స్టార్ ఇమేజుల్ని దెబ్బ తీసే విధంగా ఏ సాంప్ర దాయాలు నెలకొని వున్నాయా  అని  చూస్తే, ప్రధానంగా మూడు కనపడతాయి. 1. కథ – స్క్రీన్ ప్లే – మాటలు పరస్పరాధారభూతాలని  భావించకపోవడం, 2. మాటల రచయిత ముందు నుంచీ కథా చర్చల్లో పాల్గొనకపోవడం, 3. మాటల రచయితకి లెఫ్ట్ రాసే స్వేచ్ఛ లేకపోవడం. ఈ మూడూ ఎవరికి వాళ్ళు పెట్టుకునే  ఇగోల వల్ల ఏర్పడే ప్రతిబంధకాలే. సినిమాలు తీయడం హాలీవుడ్ నుంచి నేర్చుకున్నాక, సినిమా కథలు రాయడాన్ని వాళ్ళ నుంచి నేర్చుకోవాల్సిన అనసరం లేదని ఇగోలు పెంచకోవడంతోనే వస్తోంది సమస్య. రాసే కథని కథ, మాటలు, స్క్రీన్ ప్లే లుగా మూడుగా విడగొట్టి పంచుకుని ఎవరి ఇగోల ప్రకారం వాళ్ళు తలో రూటులో  రాసుకుపోవడం. 

       అసలు కథ మాటలు స్క్రీన్ ప్లే అని విడివిడి క్రెడిట్లు హాలీ వుడ్ లో వుండవు. ఒకటే స్క్రీన్ ప్లే అని వుంటుంది. అందులోనే కథ, అందులోనే మాటలు వుంటాయి. ఇదంతా ఒక్క రచయిత పడే కష్టం.  అది ఓకే అయితే అప్పుడు మార్పు చేర్పులుంటే ఇతర రచయితల సాయం తీసుకోవచ్చు కంపెనీలు. అలా ఫైనల్ చేసిన  స్క్రీన్ ప్లే కి ఆ ఒరిజినల్ గా రాసిన రచయిత పేరే వుంటుంది తప్ప, కథ వేరే ఫలానా, మాటలు వేరే ఫలానా, స్క్రీన్ ప్లే వేరే ఫలానా అని వెయ్యరు. ఒక నవలకి కథ వెంకట్రావ్, వర్ణన అప్పారావ్, మాటలు సుబ్బారావ్ అని ఎలా వేయలేరో, హాలీ వుడ్ స్క్రీన్ ప్లేలకీ అంతే. కానీ  తెలుగు సినిమా స్క్రిప్టులకే విడి విడి క్రెడిట్స్ తో త్రిమూర్తులుంటారు. పది తలల రావణాసురుడికైనా తలకాయలన్నీ సమన్వయంతో పనిచేస్తాయిగానీ, ఇక్కడ తెలుగు త్రిమూర్తులకి ఇగోలతో పనిచెయ్యవు. ఒక తలకాయ ఒక కథ అనుకుని అందిస్తే, ఇంకో తలకాయ ట్రీట్ మెంట్ (స్క్రీన్ ప్లే) కి కూర్చుని కథని ఇంకేదో అనుకుని మార్చేస్తుంది. ఇక్కడ కథా  సహకారం రచయిత లుంటే అప్పుడా తలకాయల సమ్మేళనం వేరేగా వుంటుంది. ఆ ట్రీట్ మెంట్ తీసుకున్న ఇంకో తలకాయ ఇంకేదో అనుకుంటూ మాటలు రాసేస్తుంది. మాటలు రాసే తలకాయ మాత్రం ఎప్పుడూ ఒక్కటే వుంటుంది అదేమిటో? ఆయన జోలికెవరూ వెళ్లరు. 

          మరి దర్శకుడేం చేస్తాడంటే, దృశ్యాలని ఎలా తీస్తాడో విజువల్స్ ఒక్క ముక్కా చెప్పకుండా మౌనంగా వుంటాడు. డైలాగ్ వెర్షన్ తీసుకున్నాకే శ్రద్ధ చూపిస్తాడు. అప్పుడా డైలాగ్ వెర్షన్లో మాటలు దిద్దడంతో బాటు సీన్ల డ్రైవ్ కూడా మార్చేస్తాడు. ఇలా సమన్వయం లేకుండా ఇన్నిసార్లు ఇన్ని చేతులు పడ్డాక వచ్చే అంతిమ రూపం  ఎలా వుంటుందో వూహించుకో వచ్చు. స్ట్రక్చర్ ని పక్కన పెడదాం, తెలుగు సినిమాల కిది వొంట బట్టేది కాదు. తమతమ  సొంత నమ్మకాలతో స్క్రిప్టు ఇలా వుండచ్చు, ఇలా వుంటుందేమోనని, రకరకాల వూహాగానాలు చేసి రాసే స్క్రిప్టులు, మూడు ముక్కలుగా విడగొట్టుకుంటే, విభజించి పాలించానుకుంటే,  ఫలితాలు సంఘటితంగా ఎలా వుంటాయి వికటించక? ప్రొడక్షన్లో కొన్ని ఇబ్బందుల వల్ల, హీరోల జోక్యం వల్ల, ఫైనాన్స్ సమస్యల వల్ల ఫ్లాపయితే అది వేరు. కానీ మౌలికంగా స్క్రిప్టు పని అనేది బలహీనంగా జరక్కూడదుగా? ఇగోలతో బలం ఏమీ రాదు, అంతా  బలహీనమే. ఇగో అనేదే బలహీనత. బాధించే  రుగ్మత. దీంట్లో బాధ్యత వుండదు. ఎలాగూ మనం చెప్పేది వినరు, రాయనివ్వరు – మనమెందుకు బాగా రాయాలన్న  నిర్లక్ష్యం పేరుకుంటుంది. తూతూ మంత్రం వ్యవహారంగా కానిచ్చి బయటపడతారు. ఇగోలు అసంతృప్తులుగా మారతాయి. దీని రియాక్షన్ గా మనదేంటో మనం చూపించుకోవాలని రచయితలు దర్శకత్వం వైపుకి వచ్చేస్తారు.  దీంతో దర్శకులెక్కువైపోతూ,  రచయితలు  

తగ్గిపోతూ,  రచనా రంగం మరీ అన్యాయంగా తయారవుతోంది. నిరంతరం రచనని అభివృద్ధి పర్చుకునే పరిశీలన, పరిశోధన, అధ్యయనం, అభ్యాసం వగైరాలతో నైపుణ్యం పెంచుకునే వాళ్ళు ఇప్పుడు లేరు. రచనా రంగం రాజకీయాలు ఇందులోంచి బయటపడాలన్న కసిని పెంచు తున్నాయి. బయటపడితే ఇక దర్శకత్వమే శరణ్యం. మళ్ళీ అక్కడా రచనా సామర్ధ్యాన్ని పెంచుకునే ప్రయత్నం కూడా ఏమీ వుండదు!

***

          స్క్రిప్టుకి  తుది రూపం డైలాగ్ వెర్షన్ తో లభిస్తున్నప్పుడు, డైలాగ్ వెర్షన్ తోనే తెరమీద బొమ్మలెలా కదలాడతాయో తెలుస్తున్నప్పుడు, అసలా మాటలు రాసే రచయిత పాత్ర ఎక్కడ్నించీ ప్రారంభం కావాలి? కచ్చితంగా కథని అల్లే వన్ లైన్ ఆర్డర్ దశ నుంచే అతనుండాలి. ఆ తర్వాత ట్రీట్ మెంట్ లోనూ పాల్గొనాలి. అప్పుడే కథ మీద, దాని కథనం మీద, అందులోని పాత్రల మీదా పూర్తి లోతైన అవగాహన ఏర్పడుతుంది. అప్పుడే సీన్ల ప్రారంభ ముగింపులు, పాత్రలు మాట్లాడుకునే క్రమం బాగా తెలుస్తాయి. కానీ ఇలా జరగదు. దర్శకత్వ శాఖ ట్రీట్ మెంట్ దాకా పూర్తి చేసి మాటల రచయిత కందిస్తే, ఆయన అప్పటికప్పుడే కథేమిటో తెల్సుకుని, లోతైన పూర్తి అవగాహన కలక్కుండానే,  వారం పది రోజుల్లో మాటలు రాసిచ్చేస్తాడు. అది పట్టుకుని షూటింగ్ కెళ్ళిపోతారు. 

      ట్రీట్ మెంట్ ఒకేసారి సమగ్రంగా రాయలేరు. కనీసం రెండు మూడు నెలలు కసరత్తు చేస్తూంటేనే తప్ప కథ లోతుపాతులు, అందులో హైలైట్ చేయాల్సిన పాయింటులూ పూర్తిగా పట్టుబడవు. ఇలాటిది మాటల రచయిత వారం పది రోజుల్లో మాటలెలా రాసెయ్యగలడు?   అతను మొదట్నించీ ఆ కథా చర్చల్లో వుంటే మాత్రమే ఎలా రాయవచ్చో ఎప్పటికప్పుడు కసరత్తు చేస్తూ అలా రాయగలడు. ఇలా వుండకపోతే ఇచ్చిన ట్రీట్ మెంట్లో సీన్ల ఉద్దేశంతో బాటు,  వుండాల్సిన కీ డైలాగుల ప్రాముఖ్యం తెలీక, మాటలు రచయిత ఎగరగొట్టేసి తానేదో రూట్లో వెళ్ళిపోయే సందర్భాలెన్నో. 

          మాటల  రచయితే కథా చర్చల్లో వుంటే, విషయం మీద పూర్తి పట్టు వుంటుంది కాబట్టి, మాటలు రాసేటప్పుడు ఒక్కో చోట ఒక సీనేదో అవసరమే లేదన్పించవచ్చు. తర్వాతి సీన్లో ఒక్క  డైలాగు రాసి ఆ సీనుని ఎత్తేసే వీలూ కలగొచ్చు. అలా సీన్లూ తగ్గిపోవచ్చు. 

          ఇక్కడ ముఖ్యంగా గమనించాల్సిందేమిటంటే, హాలీవుడ్ లో స్క్రీన్ ప్లే రచయిత ఎంతో, టాలీవుడ్ లో మాటల రచయిత అంతే వుండాలి. హాలీవుడ్ స్క్రీన్ ప్లే రచయిత డైలాగులు రాస్తూ సీన్లని విజువలైజ్ చేస్తాడు. కానీ తెలుగు మాటల రచయిత ఒక దానికింద ఒకటి మాటలు మాత్రమే రాసుకుంటూ పోతాడు, విజువలైజేషన్ తో సంబంధం లేకుండా. డైలాగ్ వెర్షన్ లో  లెఫ్ట్ రాస్తే,  దర్శకుడు ఒప్పుకోడనే దొకటుంది. రాస్తే కోపంతో చించేస్తారని రాయరు. అలా రాస్తే సీను ఎలా తీయాలో యాక్షన్ నాకే చెప్తావా అని దర్శకుడు కేకలేస్తాడ ని రాయకుండా వూరుకుంటారు. 

     మద్రాసులో వున్నప్పుడు  ఒక పేరున్న దర్శకుడు, మాటల రచయిత లెఫ్ట్ రాస్తే, ఆ లెఫ్ట్ నిలువునా చించి అవతల పారేసి, కుడి పక్క రాసిన డైలాగులు పెట్టుకుని సీన్లు తీసేవాడనే టాక్ వుంది. దిసీజ్ ఇగో. రచయిత కెమెరా యాంగిల్స్ రాస్తే అది తప్పు కావొచ్చు. హాలీవుడ్ లో కూడా తప్పే. కానీ లెఫ్ట్ లో పాత్రల  కదలిక, యాక్షన్ రియాక్షన్లు రాయకపోతే, కుడి పక్క ఆ పాత్రలేం మాట్లాడాలో రాయడానికి మాటలెలా తోస్తాయి? పాత్ర ఏం చేస్తోందో రాయకపోతే ఏం పలకాలో మాటల రచయితకెలా తెలుస్తుంది? లెఫ్ట్ రాస్తే ఒక్కోసారి మాటల  అవసరమే రాకపోవచ్చు. పాత్ర ‘నో’ అని చెప్పడానికి బదులు, టేబుల్ మీద కప్పు గట్టిగా పెట్టాడని లెఫ్ట్ రాస్తే,  ఆ సీను ఉన్నతంగా  వుండే అవకాశముంది. దర్శకుడికి మండిపోయి, ఆ వెధవ  నో అనాలనుకుంటే నో అనే కుడి పక్క రాయ్ - లెఫ్ట్ లో కప్పులు గిప్పులు వాడి డైరెక్షన్ నాకు నేర్పకు అంటే - మాటల రచయిత నాకేంటని అలాగే పేజీలకి పేజీలు కుప్పతెప్పలుగా మాటలు నింపి పారేసి అవతల పడేసి వెళ్ళిపోతాడు. అందుకే చాలా సినిమాలు ఉత్త మాటల మోతలా తలనొప్పిగా వుంటాయి. 

          ఇదే సమన్వయం చేసుకుని పనిచేస్తే, కె. విశ్వనాథ్ – జంధ్యాలల ‘శంకరాభరణం’ లా సినిమా మొత్తం మీద పదిహేను పేజీల డైలాగులే వుంటాయి. బాపూ  రమణల ‘ముత్యాల ముగ్గు’ లాగా  తక్కువ డైలాగులే వుంటాయి. పుట్టు రచయితలైన దాసరి నారాయణరావు, వంశీ ల ‘మేఘ సందేశం’, ‘సితార’ ల్లాగానూ అతితక్కువ డైలాగులే వుంటాయి.  

         దర్శకుడు ట్రీట్ మెంట్ దశనుంచే ఏ సీను ఎలా తీయాలో విజువల్స్ తో, మూవ్ మెంట్స్ తో, పాత్రల యాక్షన్ - రియక్షన్లతో, టేకింగ్ చెబితే, సీన్లు ఎలా ఓపెనై  ఎలా ఎండ్ అవ్వాలో వివరిస్తే, ఇది పట్టుకుని మాటల  రచయిత  ప్రతిభావంతమైన డైలాగ్ వెర్షన్ అందించగలడు. బాలీవుడ్  దర్శకుడు రాజ్ కుమార్ హిరానీ  రచయితలతో ఇలాగే కనెక్ట్ అయి,  ప్రొఫెషనల్ గా వుంటారు. దర్శకుడు ఏం తీస్తాడో తెలియకపోతే, ఎలా తీస్తాడో చెప్పకపోతే, రచయితకి రాయడానికి కన్పించేదంతా శూన్యమే. షాట్ డివిజన్ దర్శకుడి అధికారమే. కానీ విజువల్ సెన్స్ కి, కెమెరా సెన్స్ కీ రచయితలూ హక్కుదార్లే. రాయడం కోసం తెలుసుకునే హక్కు వాళ్లకుంది.  

          కానీ కింది నుంచి పైదాకా ఇగోలు పెంచుకుని, పై నుంచి కింది దాకా గొడ్డళ్ళు పట్టుకుని,  ఒకరి పనిని ఇంకొకరు నరుక్కుంటే, బాక్సాఫీసు దగ్గర మిగిలేదేమిటి....అందరి బలిపీఠం!

―సికిందర్
(ఆంధ్రభూమి వెన్నెల – ఆగస్టు 3, 2007)